بررسی تطبیقی محورهای چالشی آیه قوامیت مردان بر زنان، در تفاسیر المیزان، تسنیم، مخزن العرفان و الفرقان

چکیده

آیه قوامیت؛ (نساء/ 34)، از جمله آیات چالشی در حوزه زنان به شمار می رود که مفسران در مورد آن، اختلاف نظر د ارند. محورهای اختلافی آیه قوامیت در تحقیق حاضر، عبارت اند از؛ ماهیت و گستره قوامیت و مفهوم فضل، نشوز و تنبیه بدنی زن که در تفاسیر المیزان، مخزن العرفان، الفرقان، تسنیم به صورت تطبیقی مورد بررسی و مداقه قرار داده و وجوه افتراق و اشتراک آن ها را پیش رو نهاده است. یافته ها نشاگر آن است که تفاسیری مانند المیزان، مخزن العرفان و الفرقان، گستره شمول قوامیت را به امور اجتماعی تعمیم داده و قائل به اطلاقِ قوامیت نوع مردان بر نوع زنان هستند ولی برخی همانند تسنیم آن را منحصر در احکام روابط خانوادگی زن و شوهر می دانند. در مورد مفهوم "فضل" نیز که مفسران آن را «فزونی» معنا کرده اند، تفسیر تسنیم آن را ناظر به امور اجرایی می داند ولی الفرقان  تأکید می کند که افضلیت، برترى و مسوولیت بیشتر نسبت به تکالیف فزون تر است. در مورد معنای نشوز، نیز غالب مفسران آن را سرپیچی نسبت به وظایف همسری معنا نموده اند ولی الفرقان علاوه بر آن، نوامیس پنج گانه (عقیده، عقل، جان، عرض و مال) را نیز در محدوده وظایف همسری ذکر می کند؛ بدان رو که وی نشوز را سرپیچى از آن دانسته که موجب ترس مردان بر سازمان زندگى زناشویى باشد و این خوف، در کل نوامیس پنج گانه است. همچنین تفاسیر پیش گفته، "ضرب" را در آیه به معنای زدن گرفته اند که تنبه آور بوده و به قصد اصلاح صورت می گیرد، به گونه ای که موجب دیه نگردد ولی مخزن العرفان حکم تأدیب زن ناشزه را ارشادی می داند نه مولوی، در صورتی که الفرقان و تسنیم، آن را از مراتب نهی از منکر می دانند که واجب است.