سعدی (606 692 ه . ق.) را باید به یقین از موفق ترین سخنورانی دانست که از پند و اندرز جهت انتقاد سیاسی به عنوان جنگی نرم در زورآزمایی و برخورد با سوء رفتارهای صاحبان دین و دنیا در عصر خویش بهره می گیرد. او با آمیختگی طنز و پند و استفاده از هنر ایجاز، تشبیهات غافلگیرکننده، تضاد موجود در جامعه و... فاصله ی میان حقیقتِ زندگی و واقعیت حاکم را چنان زیبا بیان می کند که از یک حادثه ای جدی یک فانتزی خنده دار به وجود می آورد. در این پژوهش نخست درمی یابیم که برقراری عدالت اجتماعی یکی از مهمترین دغدغه های سعدی است. سپس با تحلیل و بررسی شواهد و نمونه های از کلام وی آشکار می سازیم که از منظر شیخ اجل، صاحب منصبانی چون قاضیان، کارگزاران حکومتی، بزرگان دینی به ویژه حاکمان و امیران، خود بیشترین جلوه های بی عدالتی در جامعه ی آشفته و آلوده ی دوران اویند.
