غزلیات شمس تبریزی

با مطالعه در شعر فارسی ملاحظه می شود که شعرا از گذشته تا به امروز در اشعار خود از عناصر طبیعت برای مقاصد متفاوتی همچون توصیف، مدح، ذم، تغزل، و مرثیه استفاده کرده اند. هدف از نگارش این مقاله بررسی نقش طبیعت و عناصر آن و میزان کاربرد صور خیال برساخته از عناصر طبیعی در غزلیات دیوان کبیر است. نمود طبیعت در غزلیات مولانا چشمگیر است. این حضور هم ازلحاظ تعداد ابیات و هم ازنظر تنوع عناصر طبیعی به کاررفته درخور توجه است. کثرت توجه مولانا به طبیعت، علاوه بر آن که معلول ذوق شاعرانه و مطالعه فراوان اوست، آگاهی مولانا از امکانات لفظی و تأثیربخشی مظاهر طبیعت را به نمایش می گذارد. می توان گفت نگاه غالب در اشعار مولانا، نگاهی برگرفته از فرهنگ اسلامی و قرآن است. او به اکثر عناصر طبیعی از دید تازه ای نگریسته و از آن ها برای بیان مقاصد تعلیمی و عرفانی خود بهره برده است.

کاربرد آرایه ها یکی از عناصر زیبایی بخش در شعر و هنر فارسی است. مبادی و سرچشمه های فرهنگ ایران زمین از دیرباز آکنده از اعتقادات، باورها، عقاید عامه، علوم قدیم، فرهنگ های قومی، جهانی، فرا جهانی و مشترک بوده است که عصاره آن ها در لابه لای دواوین شاعران و آثار هنرمندان با عنصر تلمیح و تشبیه متبلور شده است. کلیات شمس نیز به دلیل آشنایی مولانا با قرآن مجید و آیات و شخصیت های قرآنی و داستانی و فرهنگ ها سرشار از تلمیحات نوع به نوع اعم از داستان ها، افسانه ها و تلمیحات ایرانی و مشترک و آیات و احادیث و.... است. شمایل نگاری نیز از هنرهایی است که در آن میتوان آثار تشبیه و مضامین مذهبی را مشاهده کرد و دوره قاجار یکی از ادوار رونق شمایل نگاری مذهبی است. یافته های این پژوهش، که به شیوه کتابخانه ای و به روش تحقیق توصیفی و تحلیلی انجام یافته است نشان می دهد مولانا تلمیحات متنوعی در اثر خود به کار برده است که در این تلمیحات طبقه بندی شده به صورت تلمیحات ششگانه آیات و احادیث و ارسال و المثل تلمیحات اسلامی و عربی، تلمیحات ایرانی و مشترک، تلمیحات اعتقادی، تلمیحات عامه، نادر و مسامحه گرانه  موجود است. اهداف پژوهش: تبیین و استخراج انواع تلمیحات غزلیات شمس تبریزی. بررسی عنصر تشبیه در شمایل نگاری مذهبی قاجار و تطبیق آن با تلمیح در غزلیات شمس تبریزی. سؤالات پژوهش: انواع تلمیح در غزلیات شمس چگونه انعکاس یافته است؟ در شمایل نگاری مذهبی دوره قاجار از چه تشبیهاتی استفاده شده است؟