آموزش پاسخ محور

اتیسم یکی از اختلالاتی است که در چهارمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی در طبقه اختلال های تحولی فراگیر قرار می گیرد. آسیب در مهارت های اجتماعی، مهارت های ارتباطی و الگوهای رفتاری، علایق و فعالیت های کلیشه ای، تکراری و محدود از مهم ترین ویژگی های این اختلال است. با توجه به آمار بالا، متخصصان برنامه های مداخله ای ویژه ای برای درمان و آموزش این کودکان در نظر گرفته اند که اغلب این روش ها مبتنی بر رویکرد هایی است که مهم ترین آنها رویکرد های رفتاری و آموزشی می باشد. یکی از روش هایی که در چهار چوب رویکردهای رفتاری به کار می رود آموزش پاسخ محور است. در این روش رفتار هایی به منزله رفتار هدف تلقی می شوند که در بهبود سایر رفتار ها نقش داشته باشند. از آنجایی که در این روش پس از اصلاح یک رفتار هدف، رفتارهای وابسته به آن نیز تغییر می کنند، استفاده از این روش موجب صرفه جویی در وقت می شود. آموزش پاسخ محور مبتنی بر طبیعت کودک است و کودک فعالیت های مورد علاقه و شکل آموزش را انتخاب می کند. در واقع در این روش مربی باید ابتکار عمل زیادی داشته باشد و از هر موقعیت یک بازی بسازد و با روشی دور از خشونت و آزار کودک ، به او آموزش دهد. در این مقاله برآنیم تا به معرفی آموزش پاسخ محور بپردازیم و چالش های پیش رو را مورد بحث و بررسی قرار دهیم.

مقدمه: این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی تحلیل رفتار کاربردی و آموزش پاسخ محور بر جهت گیری زندگی، پذیرش مثبت بی قید و شرط خود و اضطراب اجتماعی مادران دارای کودک مبتلا به اوتیسم انجام گرفت. روش: طرح پزوهش حاضر به صورت نیمه آزمایشی بود. جامعه آماری شامل کلیه مادران دارای کودک مبتلا به اوتیسم شهرستان ساری که در شش ماهه دوم سال 1395 به مراکز آموزش کودکان استثنایی مراجعه کردند، بود. حجم نمونه شامل 24 نفر بود که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی و یک گروه گواه جایگزین شدند. گروه های آزمایش درمان های ABA و PRT را دریافت کردند اما گروه گواه درمانی دریافت نکرد. ابزارهای این پژوهش عبارت بودند از پرسشنامه پذیرش بی قید و شرط خود(USAQ) ، پرسشنامه جهت گیری زندگی(LOT) و مقیاس اضطراب اجتماعی (SPI) که در دو مرحله اجرا شد. داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چند متغیره تحلیل شد. یافته ها: نتایج حاصل از مدل عمومی خطی: تحلیل کوواریانس چند متغیره نشان داد که با کنترل اثر پیش آزمون در مرحله ی پس آزمون در متغیرهای جهت گیری زندگی،  پذیرش مثبت بی قید و شرط خود و اضطراب اجتماعی  بین گروه های آزمایشی (آموزش پاسخ محور و تحلیل رفتار کاربردی) تفاوت معنادارای وجود نداشت و تنها یک روند بهبود مشاهده شد. نتیجه گیری: مداخلات آموزش پاسخ محور و تحلیل رفتار کاربردی تأثیر مهمی بر جهت گیری زندگی، پذیرش مثبت بی قید و شرط خود و اضطراب اجتماعی مادران کودکان اوتیستیک نداشت اما یک روند بهبودی نسبت به گروه کنترل در اضطراب اجتماعی ماداران مشاهده شد. لذا تحقیق بیشتر در خصوص امکان اجرای مؤثرتر این مداخلات به محققان توصیه می شود.