تحرک بین نسلی

مقاله حاضر سهم و نقش دانشگاه آزاد اسلامی را بر تحرک اجتماعی ارتقایی اعضای هیئت علمی مورد بررسی قرار داده است. این مطالعه به روش پیمایشی و از طریق پرسشنامه در 23 واحد و مرکز دانشگاه آزاد در کل کشور انجام شد و 399 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل نهایی قرار گرفت. نتایج نشان داد: در بین اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تحرک اجتماعی بین نسلی و درون نسلی شامل بخش بزرگی از نمونه های مورد بررسی شده است. بین متغیرهایی چون جنسیت، قومیت و مذهب با تحرک اجتماعی درون نسلی رابطه معناداری به دست نیامد، ولی در خصوص تحرک بین نسلی در میان مردان و زنان، اهل سنت و شیعیان و همچنین اقوام مختلف تفاوت معنا داری مشاهده شد. فرصت های تحرک شغلی پس از اشتغال برابر بوده و فرصت های نابرابر، مربوط به عوامل برون سازمانی و قبل از استخدام است.

این پژوهش به بررسی تغییرهای تحرک شغلی بین نسلی مردان در ایران از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ با استفاده از داده های سرشماری و طرح نیروی کار می پردازد. روش مورد استفاده برای اندازه گیری تحرک شغلی بر مبنای فاصله آلثام بین ماتریس های تغییر وضعیت در سال های مختلف است. نتایج حاکی از کاهش ملایم تحرک شغلی در بازه ۱۳۸۵-۱۳۷۵، سپس کاهش شدیدتر آن در بازه ۱۳۹۰ -۱۳۸۵ است. در ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ تحرک شغلی تغییر معناداری نداشته است. یکی از عواملی که می تواند کاهش تحرک اجتماعی را در این دوره توضیح دهد، تقاضای اشتغال تقریباً ثابت بخش عمومی است. از ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵، با وجود افزایش ۱۰ میلیونی جمعیت فعال، مشاغل بخش عمومی کم تر از ۱ میلیون افزایش یافته است و داده ّها نشان می دهند که افزایش رقابت برای استخدام در این مشاغل موجب شده است که شانس استخدام در بخش عمومی برای پسرانی که پدر شاغل در این بخش دارند، به طور قابل ملاحظه ای افزایش یابد. دو پدیده دیگری که با کاهش شدیدتر تحرک شغلی بعد از ۱۳۸۵ همبستگی دارند و می توانند آن را توضیح دهند، افزایش تعداد دانشجویان، و پدیده مقطعی رشد بدون اشتغال در کشور هستند.