وحدانیت

ارزش های اخلاقی یکی از عوامل بسیار مهم در روند شکل گیری معماری ایران هستند و همواره بر ماهیت ابنیه سنتی و روند شکل گیری آنها موثر بوده اند. پرسش هایی که در این پژوهش مطرح می شوند عبارتند از : 1. جایگاه ارزش های اخلاقی در معماری سنتی ایران چیست؟ 2. توجه به ارزش های اخلاقی چه اثراتی را بر معماری سنتی شهر کویری یزد بر جای نهاده است؟ در راستای پاسخگویی به این پرسش ها ده بنا از آثار معماری سنتی شهر یزد به عنوان نمونه پژوهشی انتخاب شده اند. روش بکاررفته در این پژوهش، روش ""تاریخی-تفسیری"" می باشد و جهت جمع آوری اطلاعات از برآیندی از منابع کتابخانه ای و روش های میدانی استفاده شده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که ارزش های اخلاقی در روند ساخت بنا و نیز زمان بهره برداری از آن مورد توجه بوده است و اثرات آن در قالب پاسداری از فرهنگ وقف، عمل بر طبق اصول فتوت نامه ها و توجه به وحدانیت، انسانیت و طبیعت تجلی یافته است.

هدف این مقاله طرح مؤلفه های اساسی روش شناسی علوم اجتماعی در اسلام است. به این منظور، با بهره گیری از روش اسنادی و در قالب مقایسه تطبیقی، دیدگاه های اندیشمندان غرب (کوهن و پوپر) و مسلمان (چودهاری) مقایسه می شود تا بتوان به چگونگی سلسله مراتب معرفتی، بر اساس جهان بینی اسلامی دست یافت. نتایج تحقیق نشان می دهد که جهان بینی اسلامی ماهیتاً توحیدی است؛ در حالی که اندیشه غربی مبانی دوگانه انگارانه دارد. انسان در جهان بینی اسلامی، بر اساس دانش الهی (لوح محفوظ) و با تکیه بر دو جنبه از توانایی های خود، یعنی عقلانیت و خلاقیت، جهان اجتماعی را می سازد. نظریه ای در این مسیر «اسلامی» است که جهان بینی آن را بازبینی و تأیید کند. بنابراین، نظریه پردازی، در جهان بینی اسلامی، با تکیه بر سطح جهان بینی انجام و واقعیت جامعه اسلامی، بر اساس نظرهای بنیادین در لوح محفوظ، تبیین و اداره می شود. این مطلب بر خلاف منطق اثباتی و دوگانه انگارانه غرب و به ویژه دیدگاه پوپر است که در آن، پارادایم و فلسفه به واقعیت اجتماعی توجه دارند و تغییر در واقعیت به تغییر پارادایم و فلسفه می انجامد.

می سازد. پیروان هریک از ادیان بر اساس ویژگی های تاریخی یا الهی و غیرالهی بودن دین خود، پاسخ های متفاوتی به این پرسش داده اند. در این تحقیق با استفاده از روش های عقلانی، استقرایی، تاریخی و تحلیل محتوا، بر ملاک های مختلفی برای ارزیابی حقانیّت ادیان تمرکز می شود. این ملاک ها عبارتند از: 1. خداباوری؛ 2. الهی بودن؛ 3. وحدانیّت در مقابل شرک؛ 4. آخرت باوری؛ 5. انسجام معرفتی و انطباق بیشتر با عقلانیت بشری؛ 6. جامعیّت در آموزه ها و کارآیی در تأمین معنای زندگی انسان؛ 7. آموزه محوری به جای پیامبر محوری؛ 8. عدم تحریف کتب مقدس و 9. اصلاح انحرافات ادیان پیشین. رابطه طولی و عرضی این ملاک ها ما را قادر می سازد تا در نهایت به این نتیجه برسیم که ادیان الهی حقانیّت بیشتری دارند و از میان آنها نیز دینی که بدون تحریف بوده یا تحریفات کمتر و باورهای منسجم و عقلانی تر بیشتر داشته باشد و نقش مؤثری در معنای زندگی و اخلاق مؤمنان برجای بگذارد، واجد حقانیّت بیشتری خواهد بود. ضمن اینکه حقانیّت دینی، امری ذومراتب و تشکیکی است و از این رو بیشتر سنت های دینی، به ویژه ادیان الهی واجد آن هستند، اما میزان بهره مندی آنها از آن یکسان نیست، بلکه به میزانی که معیارهای فوق در یک سنت دینی حضور بیشتر و پررنگ تری دارند، آن دین می تواند دربردارنده درجه تشکیکی و سلسله مراتبی عالی تری از حقانیّت باشد.

یکی از موضوعات عمده شعر معاصر عربی، عرفان است که از دیرباز، میان شاعران زبان عربی جلوه ای خاص داشته است و آن ها با بهره گیری از افکار ناب عرفانی، اشعاری زیبا و دلنشین سروده اند. اگرچه در دوره معاصر، آموزه های عرفانی شاعران عارف مسلک گذشته نظیر ابن عربی دیگر نمود پیدا نمی کند؛ اما از آن جا که عرفان با جان و دل مردم ایران آمیخته است و شعر بهترین حوزه برای نمودار کردن عواطف و افکار درونی شاعر است، می توان جلوه هایی از این اندیشه های ناب را در اشعار این دوره هم مشاهده کرد.بدر شاکر سیّاب از جمله شاعران نوگرا و شهیر ادبیات معاصر عربی می باشد، و مضامین حکمی و عرفانی بخشی از مضامین ناب دیوان اشعار وی را تشکیل می دهد؛ سیّاب با بهره گیری از مفاهیمی عارفانه همچون مرگ و فناء، تجرید، وحدت وجود، آفرینش هستی ، مسأله عشق، نوع نگاه به خداوند به قصاید خود روح و جان تازه ای بخشیده است. در این جستار نگارنده با روش توصیفی تحلیلی به پردازش داده ها براساس مؤلفه های عرفان در شعر بدر شاکر سیّاب می پردازد.

آیه ۲۲ سوره انبیاء بریگانگی خداوند چنین استدلال می کند: اگر در جهان بیش از یک خدا وجود داشت» جهان فاسد می شد؛ ولیکن جهان فاسد نیست، پس جهان بیش از یک خدا ندارد. اشکالات و شبهاتی براین استدلال وارد شده که محور اصلی آنها، غالبا عدم فهم صحیح واژه فساد است . همچنین تعیین مراد از واژه فساد و اینکه کدام مرتبه از توحید را ثابت می کند، در فهم دقیق آیه دخالت دارد. در یک دیدگاه، مراد از فساد در آیه، عدم اعتدال و بی نظمی جهان است که منجر به تباهی می شود. در دیدگاه دوم، فساد به معنی نیستی جهان هستی است. در این نوشتار، با تکیه برمعنا و کاربردهای قرآنی واژه «اله» و تمسک به یات مشابه، این فرضیه ثابت می شود که واژه «فساد» بر معنای عامی دلالت دارد که عدم و بی نظمی، مصادیق آن هستند؛ از این رو، آیه هم توحید خالقی و هم توحید ربوبی را ثابت می کند. بنابراین دلالت آیه، وسیع بوده و منحصر دررد عقاید مشرکان نیست و ثابت می شود اساسا تحقق فساد درعالم هستی، محال است.