خلاصه سازی

خلاصه نویسی همواره با مشکلات شناختی و فراشناختی بسیاری همراه بوده است که همین امر ضرورت تدریس این مهارت را آشکار می سازد. پژوهش حاضر، برخلاف سایر پژوهش های مرتبط، فرایند پیشرفت تدریجی این مهارت را در بین زبان آموزان ایرانی مورد بررسی قرار می دهد. برای این منظور، 41 دانشجوی زن و مرد مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبیات انگلیسی به مدت 8 هفته به فراگیری این مهارت پرداختند. از زبان آموزان خواسته شد در حین جلسات اول، دوم، چهارم، ششم و هشتم آموزش خلاصه ای از یک متن انگلیسی بنویسند. سپس خلاصه های زبان آموزان به صورت کیفی و کمی مورد بررسی قرار گرفتند. از لحاظ کیفی، موارد استفاده از راهبردهای حذف، ترکیب جمله، انتخاب جمله عنوان، تبدیل نحوی، نقل بیان، تعمیم، ابداع، کپی برداری جزیی و کپی برداری کلی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان داد که آموزش تاثیر مثبتی بر روی توانایی خلاصه سازی زبان آموزان داشته است. همچنین مشخص شد که عمده ترین دلیل نسخه برداری زبان آموزان از متون دیگر عدم آگاهی آنها از عواقب سرقت ادبی و عدم توانایی زبانی و خلاصه سازی آنها می باشد.

یکی از مسائل دشوار دربارة حماسه های طبیعی نظیر شاهنامه، شناخت مبدأ و چگونگی تدوین و تصنیف این نوع آثار است. حماسه های طبیعی در فرآیند غیاب نویسنده یا نویسندگان اولیة حماسه و در جریان بازپیکربندی های متعدّد تکوین یافته اند. در این روایت ها، متن حماسه به عنوان عرصة غیاب همیشگیِ مؤلف، عرصة سیّال جابه جایی ها، تداخل ها و انتقال های بینامتنی میان روایت های متکثّر است. مصنف در این نوع حماسه، در اصل نقشی همسان با خواننده دارد و همچون «خوانندة تاریخی»، با متون روایی یا روایت های شفاهیِ از پیش پرداخته مواجه است، و بر اساس این روایت ها به روایت پردازیِ مجدد حماسه پرداخته است. همسانی نقش ها و کارکردهای مصنف حماسه و خوانندة تاریخی باعث می شود که فرآیند روایت پردازی حماسة طبیعی را به مثابه نوعی «خوانش» تلقی کنیم. در این مقاله، ساز و کارها و فرآیندهای رواییِ مؤثر در تکوین روایت های حماسی را در چارچوب اصل «توانش روایی» بررسی و تحلیل کرده ایم. تحلیل ما مبتنی بر دو فرض اصلی است: ۱) نویسندة تاریخی در جریان تکوین روایت حماسه های موسوم به طبیعی غایب است. ۲) خوانش در بازپیکربندیِ روایت حماسه های طبیعی نقش بنیادین دارد. نتایج تحقیق نشان می دهد اصل تقابل های دوگانه، خلاصه سازی و بازپیکربندی، نسبت متضاد داستان و گفتمان، و همچنین تحوّل و تعرّف، نقش مؤثری در تکوین روایت های حماسی دارند.

امروزه گستردگی و تنوع اطلاعات متنی باعث پیچیدگی فرایند یافتن دانش و الگو های مورد نظر از میان آن ها گردیده است. یکی از گام های موثر برای کاهش این مشکل خلاصه سازی متون می باشد. در چند دهه گذشته، مسئله خلاصه سازی با توجه به نمونه های گوناگون از جهات و ابعاد مختلف بررسی شده است. خلاصه سازی فرآیندی هوشمند است که انجام آن حتی برای انسان ها ساده نمی باشد و هر فردی با توجه به دیدگاهش می تواند نتیجه متفاوتی ارائه دهد. یک خلاصه مناسب باید دارای سه ویژگی پوشش، تنک بودن و تنوع باشد. بدین منظور در این پژوهش برای در نظر گرفتن این ویژگی ها یک روش بر مبنای کدگذاری تنک ارائه می گردد. با استفاده از این روش جملاتی به عنوان خلاصه نهایی انتخاب می گردند که حداقل خطا را در بازسازی جملات متن ورودی داشته باشند. سپس با استفاده از روش های عصبی در بازنمایی معنایی کلمات و همچنین متون به بهبود روش پیشنهادی پرداخته می شود. برای ارزیابی روش پیشنهادی از مجموعه دادگان پاسخ استفاده شده است و نشان داده می شود که روش پیشنهادی عملکرد بهتری نسبت به سایر پژوهش های انجام شده بر روی این دادگان در زبان فارسی دارد. مدل پیشنهادی توانسته است به میزان 10.02% و 8.65% به ترتیب در معیار F روژ-1[1] و روژ-2[2] بهبود حاصل نماید. [1] Rouge-1 [2] Rouge-2