ابن حجر عسقلانی

نگارنده در این گفتار، مبانى توثیق و تضعیف راویان در کتابهاى حدیثى اهل تسنن را نقد و بررسى کرده و نشان داده که این مبانى، از نظر علمى استوار نیست، بلکه مبتنى بر تعصّب و یک جانبه نگرى است. همچنین گاهى قانون هاى کلّى خود را زیر پا مى گذارند. بررسى و نقد جرح و تعدیل هاى شمس الدین ذهبى و ابن حجر عسقلانى، فضل بن روزبهان و ابن جوزى پایان بخش این گفتار است.

هدف نگارنده در این گفتار، بررسی عملکرد صحابه نگاران به ویژه ابن حجر عسقلانی در کتاب الاصابة در زمینة تعریف صحابه و اثبات صحابی بودن افراد و مقایسه آن با عملکرد آنان در باره ایمان ابوطالب است. نشان دادن این دو عملکرد، به خوبی گویای برخورد سیاسی با موضوع ایمان حضرت ابوطالب خواهد بود.

دیدگاه های کم سابقة ابن تیمیه حرانی در قرن هفتم، چهره ای متعصب از وی و قرائتی متحجرانه از اسلام به نمایش گذاشت و باعث شد تا موجی از مخالفت دانشمندان فریقین به ویژه عالمان مذاهب اربعة عامه، و حتی اتفاق نظر آنان در طرد و حکم قضایی به حبس طولانی وی را به دنبال داشته باشد. یکی از دانشمندان برجسته و ذوالفنون اهل سنت، ابن حجر عسقلانی است که در آثار گوناگون، ضمن تأیید برخی از دیدگاه های او، در پاره ای از مسائل به مخالفت با دیدگاه وی برخاست. سؤال این است که آیا وی در فضایل امیرالمؤمنین علیه السلام هم مخالفتی با رویکرد ابن تیمیه داشته است؟ این مقاله که با روش تحلیلی-توصیفی و با استفاده از منابع معتبر اهل سنت تدوین شد، به این سؤال پاسخ مثبت داده و به این نتیجه رسیده است که وی با دیدگاه ابن تیمیه دربارة مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام مواضع یکسان ندارد.

تسبیحات حضرت فاطمه­ زهرا(س) همواره مورد توجّه و اهتمام مسلمانان بوده و از شهرت والایی برخوردار است چرا که از جانب رسول خدا(ص) به حضرت فاطمه(س) اعطا شده و در صدور و کیفیت مشهور آن تردیدی وجود ندارد. نوشتار حاضر، ضمن تأکید بر اصالت و قطعیّت صدور تسبیحات حضرت زهرا(س) با شیوه­ی توصیفی – تحلیلی، به تحلیل و نقدِ روایتی می­پردازد که در منابع حدیثی و فقهی اهل تسنّن به عنوان شأن صدور این تسبیحات معرفی شده است. در این پژوهش ضمن بررسی اولین منابع ناقل روایت، به نقد سندی و دلالی آن پرداخته و رویکرد دانشوران فریقین نسبت به محتوای روایت،­ مقایسه و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد روایتی که منابع عامّه آن را به عنوان شأن صدور تسبیحات حضرت فاطمه(س) تلقّی کرده­اند، اوّلاً به دلایل و قرائن متعدّد سندی، متنی و برون متنی، از اعتبار ساقط بوده و متن آن در مصادر و کتب گوناگونِ عامّه، دستخوش جعل و تحریف قرار گرفته است. ثانیاً هدف از این تحریفات، توجیه مصادره­ی مواردی چون فدک، سهم الارث حضرت فاطمه(س) از میراث مالی پیامبر(ص) و به ویژه غصب سهم خمس اهل بیت(ع) توسّط حاکمان وقت بوده است. گزارش های تاریخی نشان می دهد شماری از متکلّمان عامّه تلاش کرده­اند با استناد به این روایت، رفتار خلفای اوّل و دوّم نسبت به مصادره سهم خمس اهل بیت(ع) را توجیه کنند.