کسره اضافه

یکی از کاربردهای کسره اضافه که طبق جستجو های نگارنده تاکنون به آن پرداخته نشده است، چسبیدن آن به نام کوچک هنگام تلفظ نام و نام خانوادگی است. به رغم این که کسره اضافه به هر اسمی در ساخت های اضافی یا وصفی می چسبد، به هر نام کوچکی افزوده نمی شود. براساس مطالعات قبلی، تکیة اسم بر هجای آخر واقع می شود. بنابراین، این گونه برداشت می شود که چون نام و نام خانوادگی از مقوله اسم اند، تکیه آنها نیز لزوماً بر هجای آخر قرار می گیرد. ولی در این پژوهش به این نتیجه رسیده ایم که تکیه نام و نام خانوادگی در مواردی بر هجای آخر قرار نمی گیرد. الگوی تکیه نام و نام خانوادگی و موارد افزودن و حذف کسره اضافه به نام کوچک به هم مرتبط اند و تابع محدودیت های زبان شناختی و فرازبان شناختی گوناگونی هستند. این موارد یک به یک در این مقاله مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند.

ماهیت واژه بست و جایگاه آن، به استناد منابع موجود، در زبان های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. در این مقاله جایگاه این عنصر در ساخت زبان فارسی مطالعه شده است. یه بر معیارهای پیشنهادی درمتونِ مورد اشاره، واژه بست ها به انواع وندِ گروهی و جایگاه دوم تقسیم شده بستِ جایگاه دوم، فارغ از مقولة پایة اتصال، مقید به حضور در این جایگاه است و وندِ گروهی همیشه در حاشیة گروه قرار می گیرد. توزیعِ متفاوتِ واژه بست ها به صورت پیوستاری نمایش داده می شود

در این پژوهش نگاهی به مقولات مربوط به کسره اضافه در زبان های گیلکی و مازندرانی و سپس به بررسی اضافه در زبان تالشی ریک (که تمرکز اصلی این پژوهش می باشد) پرداخته شده است. باتوجه به بررسی های انجام شده مشاهده شد که عنصر اضافه در زبان تالشی از نوع اضافه معکوس می باشد. در بخش دیگر مقاله نیز به نقش شناختی این عنصر در زبان تالشی (در ساخت مضاف˗ مضاف الیه) اشاره شده است. عنصر اضافه به نظر می رسد که در مفهوم سازی ذهنی نقشی را ایفا می کند. در بحث نتیجه گیری که انجام شده، نشان از این دارد که در زبان تالشی هنگام تغییر این سازه ها، ساخت مدنظر نادستوری نمی شود و همین عامل امکان تغییر نگرش در ذهن گویشور را ایجاد می کند. عنصر اضافه در زبان های ایرانی (غربی) وجود دارد که نقش ارتباط دهنده بین هسته اسمی و شناسه های آن را برعهده دارد. این عنصر پرکاربرد بنا به گفته بسیاری از زبان شناسان زایشی هیچگونه نقش معنایی در مفهوم سازی ذهنی ندارد، درحالیکه باتوجه به نظریه گشتالت، تصویر و زمینه، نشان داده ایم که با تغییر جای عناصر در سازه های ملکی که در آن عنصر اضافه بکار می رود چگونه مفهوم سازی در ذهن گویشور دچار تغییر می شود. و همچنین عنصر اضافه نقش تعیین کننده در تشخیص سازه ای که از نظر شناختی "تصویر" می باشد، را دارد.

کسره اضافه همواره از عناصر دستوری مورد توجّه دستوریان و زبانشناسان بوده است و نظرات گوناگونی در خصوص ماهیّت و توزیع آن در ساختار گروه اسمی زبان فارسی و برخی دیگر از شاخه های زبان های ایرانی مطرح شده است. تحلیل های نحوی و صرفی در مورد کسره اضافه به دست داده شده است. پژوهش حاضر می کوشد ضمن گردآوری این نظرات و بررسی منتقدانه آنها نشان دهد تلاش برای تعیین ماهیّت این عنصر تنها یکی از پرسش های اساسی در خصوص این عنصر است که نیاز به پاسخ دارد و علت ظهور و نقش آن در ساخت نیز باید همزمان مدَنظر قرار گیرد. در این پژوهش، کسره اضافه در فارسی دارای نقش هسته نمایی برای عنصر دارای مشخصه اسمی قلمداد شده است. گرایش پرقدرتی در میان زبان های پیش اضافه برای هسته آغازی بودن گروه های اسمی وجود دارد. می توان بر اساس اصول مطرح در برنامه کمینه گرایی، کسره اضافه را تظاهر ساختواژی نشاندارکردن هسته حرکت کرده به جایگاه آغازین در گروه های اسمی به شمار آورد.