نقشه های علم

کارآفرینی در پیشرفت علم و فناوری در کشور نقش راهبردی ایفا می کند. رشد و توسعة کارآفرینی، مستلزم سیاست گذاری و نیازمند شناخت دقیق وضعیت موجود حوزة این دانش در کشور است. نقشة علم نیز، ابزاری برای شناخت سیاست گذاران است. پژوهش حاضر با هدف ترسیم نقشة دانش کارآفرینی ایران بر مبنای سرشماری مقالات علمی-پژوهشی فارسی در ایران طی سال های 1380 تا 1391 انجام گرفته است. روش پژوهش توصیفی و تحلیل محتوای کمّی است. جامعة آماری این تحقیق همة مقالات علمی و پژوهشی فارسی چاپ شده در حوزة کارآفرینی است که با نمونه گیری تصادفی و در دسترس بر اساس نام مقالات و واژگان کلیدی این مقالات، از پایگاه علمی SID گردآوری شد، تعداد نمونه 219 مقالة علمی-پژوهشی بود. ابزار تحقیق چک لیستی بر اساس متون تحقیق و نظر خبرگان بود. اطمینان از قابلیت اعتماد ابزار با نظرهای خبرگان و بررسی مجدد موارد کدگذاری شده حاصل شد. داده ها با نرم افزار پاژک تحلیل شد. نتایج نشان داد بیشترین تعداد مقالات چاپ شده در حوزه های «کارآفرینی سازمانی» و «کارآفرینی فردی» هستند. مجله های «توسعة کارآفرینی» و «اقتصاد و تجارت نوین» بیشترین اشتراک و مجله های «پژوهش های زنان» و «دستاوردهای روان شناختی» کمترین اشتراک را در مقاله های چاپ شده با موضوع های صنعت، کشاورزی و خدمات در حیطة کارآفرینی دارند.

مدیریت اطلاعات و مدیریت دانش به عنوان ابزارهایی که می توانند اطلاعات و دانش موجود را گردآوری کنند، نظم ببخشند و در کل سازمان اشاعه دهند، اهمیت یافته اند. هدف این پژوهش شناخت پیوند و مرز بین این دو حوزه است. روش پژوهش تحلیل همایندی واژگان است که اکنون در کنار سایر فنون علمسنجی از شاخصهای تحلیل محتواست. جامعه مورد مطالعه، شامل تمام مقاله های نشریات علمی و مقاله های همایش های داخلی است. نتایج این پژوهش حاکی از این است که در حوزه مدیریت دانش، تعداد 230 کلیدواژه و در حوزه مدیریت اطلاعات 123 کلید واژه، مفاهیم اصلی این مقاله ها را تشکیل داده اند و از این تعداد، تنها 8 کلیدواژه مرز مشترک آن ها را با هم تشکیل می دهند. به عبارتی مرز واژگانی آن ها تنها 52/8% است و به طور اخص، مفهوم دانش مضبوط یا ذخیره شده، مرز روشن میان آن هاست. همچنین نتیجه نشان داد مدیریت دانش حوزه ای است که تا حدودی زمینه فعالیت رشته مدیریت با تمام گرایش های آن است و مدیریت اطلاعات نیز زمینه مطالعاتی رشته هایی، همچون مدارک پزشکی و علم اطلاعات هست. نتایج دیگر این پژوهش نشان داد که رشته علم اطلاعات مرز مشترکی برای هر دو حوزه محسوب می شود. استخراج کلیدواژه های مستند شده برای هر دو حوزه از دیگر نتایج این پژوهش است.

هدف از نگارش مقاله حاضر ترسیم نقشه علم مدیریت شهری است. پرسش اصلی پژوهش عبارتست از اینکه دانش مدیریت شهری از چه زیر حوزه های موضوعی تشکیل شده است و ارتباط این زیر حوزه ها با یکدیگر چگونه است؟ ترسیم نقشه علم مدیریت شهری می تواند به شناسایی هرچه بیشتر این رشته و زیر حوزه های موضوعی این رشته علمی کمک کند و سیاستگذارانِ سازمانهای دست اندرکار مدیریت شهری را با اولویتهای پژوهشی در این عرصه آشنا سازد. به این منظور پایگاه اطلاعاتی «آیاسآی» به عنوان منبع استخراج اطلاعات انتخاب شد. برای استخراج نقشه علم مدیریت شهری از « آیاسآی » در پنج گام اقدام شد، 1) طراحی رشته کاوش 2) انجام جستجو بر اساس رشته کاوش طراحی شده 3)تجزیه و تحلیل نتایج جستجو 4)طراحی ماتریس شدت ارتباط زیر حوزه های موضوعی 5) استفاده از الگوریتم خوشهبندی سلسله مراتب تجمعی جهت ترسیم نقشه علم مدیریت شهری. یافته های پژوهش نشان می دهد که نقشه علم مدیریت شهری شامل36 زیر حوزه موضوعی و 18 ناحیه است

هدف از پژوهش حاضر، تحلیل و مصورسازی تولیدات علمی نمایه شده مرتبط با حیطه موضوعی ادبیات عرب در پایگاه استنادی وب آو ساینس به منظور کمک به سیاست گذاری علمی در این حوزه است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با استفاده از روش های تحلیل هم واژگانی و تحلیل شبکه انجام شده است. جامعه پژوهش، شامل کلیه رکورد های اطلاعاتی نمایه شده مرتبط با ادبیات عرب در پایگاه وب آو ساینس از ابتدا تا سپتامبر سال 2023 می باشد که تعداد آن 881 رکورد اطلاعاتی شامل مقاله، کتاب، سخن ویراستار، چکیده همایش، یادداشت و ... است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از سه نرم افزار وزویوور، یوسینت و بایب اکسل انجام شده است. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که کلیدواژه های، arabic literature، translation و modern arabic literatureا به ترتیب کلیدواژه های پربسامد در حوزه ادبیات عرب بوده اند. همچنین کلیدواژه های «Asian Studies-Literature» «Literary Theory & Criticism -Literature» و «History-Religion» بیشترین هم رخدادی را در میان متون مورد مطالعه داشته اند. بررسی تحلیل خوشه ای کلیدواژه های مورد نظر نشان داد که این حوزه شامل 11 خوشه اصلی است. مهمترین خوشه های مبتنی بر تحلیل همواژگانی نشان داد که خوشه یک با 9 کلیدواژه عمدتا به موضوع ادبیات عرب مربوط می شود که با کلیدواژه های " pedagogy " و "nahda" ارتباط قوی تری دارد. . به لحاظ میزان تولیدات علمی در حوزه ادبیات عرب نیز، یالات متحده امریکا با 198 مدرک در صدر قرار دارد و کشور انگلیس تقریبا با اختلاف ۱34 مدرک رتبه دوم را کسب کرده است.زبان و ادبیات عرب یکی از رشته های آموزشی در نظام آموزش عالی ایران است که به آموزش دانشجویان در راستای ارتباط فرهنگی میان ایران و کشورهای عربی و تربیت پژوهشگرانی دغدغه مند با توجه بر درهم آمیختگی دو زبان فارسی و عربی می پردازد و پژوهشگران این حوزه در سال های اخیر روند رو به پیشرفتی در حوزه تولیدات علمی در سطح جهانی داشته اند.زبان و ادبیات عربی از عربستان نشات می گیرد اما همه کشور های مسلمان، در پرورش، تکامل و آماده کردن آن برای تعبیر عالی ترین مفاهیم دینی، علمی، فلسفی و عرفانی کوشیده اند. در این بین، دانشمندان، شاعران و ادیبان ایرانیانی همچون ابوالعباس، زیاد اعجم، ابونواس، مهیار دیلمی، ابوعلی سیرافی، زمخشری و... نقش مهمی در افزودن لطائف و دقایق فکر ایرانی به در قالب الفاظ عربی و منظم و مدون کردن قواعد زبان و ادبیات عربی نقش سازنده ای ایفا کردند (شهیدی، 1349).ادبیات عربیی همچنین از آن جهت که متون و نصوص سرچشمه تغذیه مبانی و مفاهیم اسلامی در بستر این زبان شکل گرفته است، نقش مهمی در حوزه دین پژوهی و به طور اخص اسلام پژوهی دارد؛ به گونه ای که نحوه قرائت یا طرز تلقی یک دین پژوه از یک متن یا نص دینی براساس تکنیک های زبانی یا ساختار های دستوری و نحوی شکل می گیرد یا دست کم به آن جهت می دهد. از سوی دیگر، ساختار های زبانی و ظرفیت های مندرج در آن، می تواند زمینه ساز نوعی گفتمان خاص دین پژوهی با تکیه بر اجتهاد برپایه اصول لغوی و زبانی شود؛ بر همین اساس می توان رابطه زبان و ادبیات عربی با اسلام پژوهی را رابطه ای دوسویه در دستیاری برای برداشت و فهم مبانی مندرج در نصوص دینی و عاملی برای ایجاد انگیزه دانست (صفایی،1386)با توجه به درهم آمیختگی دو زبان فارسی و عربی و اهمیت زبان و ادبیات عربی در اسلام پژوهی، پژوهشگران این حوزه جهت توفیق در انجام پژوهش های جدید، بیش از پیش نیاز دارند، تا از مجلات علمی که بیشترین مقالات این حوزه را چاپ کرده اند، آگاه شوند و با کشورها، موسسات و دانشگاه های پیشتاز در تولید علم این حوزه آشنا شوند و نویسندگانی را که بیشترین تولیدات علمی این حوزه را داشته اند، بشناسند. به همین خاطر نمایه ها و پایگاه های اطلاعاتی که در بردارنده بخش قابل توجهی از مجلات معتبر هستند، می توانند سریع ترین راه برای دسترسی به اطلاعات علمی هر حوزه خاص باشند (حمیدی و همکاران، 1387). این امر موجب شده تا محققان در اولین مراحل پژوهش خود به این پایگاه ها مراجعه کنند.بر همین اساس این پایگاه های اطلاعاتی مبنای تحقیقات متعددی قرار گرفته اند که با روش های کمّی، نظیر علم سنجی که یکی از رایج ترین روش های ارزیابی فعالیت های علمی است که بر پایه چهار متغیر اصلی نویسندگان، استنادات، مراجع و انتشارات پایه ریزی شده، میزان تولیدات علمی دانشمندان کشورهای مختلف در حوزه های موضوعی مختلف را بررسی و مقایسه نموده و میزان حضور علمی آنها را می سنجند (مردانی و همکاران، 1390). همچنین با تکیه بر اطلاعات این پایگاه های اطلاعاتی و با استفاده از ابزار های مصورسازی، می توان با ترسیم نقشه های علمی حوزه های مختلف، انتشارات یک حوزه از علم را با هدف کشف روابط پنهان و تجزیه و تحلیل ارتباط مفهومی موضوعات مختلف یک علم را مورد بررسی قرار داد.