معماری فضای آموزشی

تحولات تاریخی همواره نهادهای اجتماعی-فرهنگی را تحت تأثیر قرار داده است. به ویژه نظام آموزشی و فضاهای آموزشی را دستخوش تغییرات اجتماع عمیقی کرده است. جستار حاضر به واکاوی تغییرات اجتماعی-فرهنگی و ساختار کالبدی مدارس دوره های قاجار و پهلوی می پردازد، زیرا این دو دوره نمایانگر گذار از سنت به مدرنیته بوده و این گذار تأثیر به سزایی بر ارزش های فرهنگی و معماری فضای آموزشی داشته است. پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی و به صورت کاربردی انجام شده است؛ ازیک سو به بهره برداری از معماری مدارس این دوره ها پرداخته و ازسوی دگر به چگونگی مواجهه با تحولات معماری در فضاهای شهری توجه می کند. روش تحقیق ترکیبی (کیفی-کمی)، است. ابتدا داده ها ازطریق مطالعات کتابخانه ای و اسنادی گردآوری شده و سپس بااستفاده از مصاحبه با متخصصان، داده های کیفی؛ در نرم افزار “ATLAS.ti”، تحلیل و کدگذاری شده اند. مؤلفه های به دست آمده در پرسشنامه ای با “Likert Scale”، تنظیم و میان متخصصان توزیع شده و در مرحله کمی؛ نتایج آن بااستفاده از نرم افزار “SPSS”، موردتحلیل آماری استنباطی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که مدارس منتخب علاوه بر کارکردهای آموزشی، نقشی مؤثر در تغییرات اجتماعی-فرهنگی و تأثیرات آن بر اجتماع معماری فضاهای آموزشی ایفاء می کنند. همچنین، فضاهای پروخالی بیشترین تأثیر را بر سایر ابعاد معماری داشته و کمترین نقش را به مثابه مؤلفه های امنیت، رنگ، مصالح و محصوریت فضایی مربوط می شود. توجه به این فضاها در معماری مدارس علاوه بر کارکردهای آموزشی، آن ها را به عضوی از بدنه شهری تبدیل می کند که اهمیت ویژه ای در طراحی دارد.