فارسی زدگی

در زبان فارسی وام واژه های بسیاری وجود دارد که از عربی به این زبان راه یافته، ولی پس از ورود به فارسی معنای جدیدی یافته است. این واژگان - که در این مقاله «کلمات فاعربی» خوانده شده اند - در هر دو زبان عربی و فارسی به همان شکل، یا با شباهت شکلی و شنیداری، وجود دارند، ولی معنایشان لزوماً یکسان نیست و از این رو، می توانند آسیب زا و موجب بدفهمی شوند؛ بدین ترتیب که برخی از مترجمان قرآن و حدیث هنگام مواجهه با این کلمات، معنای فارسی این کلمات به صورت ناخواسته به ذهنشان متبادر می شود. در این پژوهش، پس از طبقه بندی انواع فارسی زدگی و بیان میزان شیوع هر کدام، شواهد در خور توجهی از فارسی زدگی در ترجمه های فارسی نهج البلاغه به دست داده شده است. در هر مثال معنای اصیل عربی و نیز معنای تطور یافته فارسی به یاری منابع اصیل واژه شناسی مشخص شده است. این پژوهش نشان می دهد که در نهج البلاغه واژگانی وجود دارند که حتی در ترجمه های نامدار نهج البلاغه، بر خلاف انتظار، برگردانی نادرست دارند.

 بسیاری از واژه های عربی پس از ورود به زبان فارسی، با حفظ آوا و نوشتار دچار نقل معنا شده و کاملاً معنای دیگری بر آنها غالب شده است، به گونه ای که در زبان فارسی، یا معنایی که مراد قرآن است، اصلاً از آن فهمیده نمی شود، یا معنایی منسوخ است و از تبادر برخوردار نیست. این واژگان می توانند زمینه ساز سوء تفاهم های بسیاری شوند، بدین صورت که ممکن است در برگردان چنین واژگانی، معنای فارسی این واژه ها به صورت ناخودآگاه به ذهن برخی از مترجمان متبادر شده و آنها را از معنای عربی باز دارد. از این لغزش می توان به فارسی زدگی تعبیر کرد. در این پژوهش با استفاده از منابع معتبر لغت زبان های فارسی و عربی با رویکرد توصیفی و انتقادی، تفاوت معنایی واژگان _" تفاوت، حاجه، إهلاک، إمداد و صاحب/اصحاب" _ در زبان عربی با زبان فارسی عربی تبیین شده و سپس عملکرد 41 مترجم فارسی قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش بیانگر این نتیجه است که آسیب فارسی زدگی، رواج گسترده ای در بین مترجمان فارسی زبان دارد به گونه ای که هیچ مترجمی را نمی توان معرفی کرد که اشتباه کمتری در این زمینه داشته باشد.