برنامه درسی سایه

هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل نظریه غیبت در برنامه درسی، بازشناسی مفاهیم، مبانی فلسفی، نمودها و پیامدهای این نظریه در حوزه عمل برنامه درسی است. به این منظور، پس از معرفی نظریه غیبت در برنامه درسی، نوع شناسی مفاهیم مختلف این نظریه، خاستگاه و کاربست آنها در حوزه برنامه درسی تبیین شده است. سپس مبانی فلسفی و چارچوب نظری مفهوم برنامه درسی غایب تحلیل شده است. در ادامه، با تبیین هستی شناسی برنامه درسی مبتنی بر رئالیسم انتقادی در اندیشه های متیو ویلکینسن این گونه استدلال شده است که هستی شناسی تک ساحتی در حوزه مطالعات برنامه درسی به بروز سیاست گذاری های تقلیل دهنده در تدوین برنامه های درسی منجر شده است که نمودهای آن در غیبت بخشی از میراث فرهنگی، اجتماعی، قومی و زبانی در برنامه های درسی مشاهده می شود. در پایان با ارائه مصادیق و نمونه هایی از این غیبت در برنامه درسی، برنامه درسی سایه به عنوان پیامد برنامه درسی غایب تحلیل شده است.  

هدف پژوهش حاضر این است تا ضمن بررسی آثار و ادبیات پژوهشی، مهم ترین نظریه های جامعه شناسی در ارتباط با برنامه درسی سایه  را شناسایی و بررسی کند و ماهیت آن در چشم انداز نظریه های جامعه شناسی بررسی شود. چارچوب نظری این مقاله بر نظریه انتقادی مبتنی است و از نظر روش شناختی یک پژوهش کیفی است که در آن داده ها به شیوه اسنادی گرداوری و بررسی شده اند.، برنامه درسی سایه از یک طرف به عنوان ابزاری است برای رسیدن اهدافی که از طریق برنامه درسی رسمی قابل تحقق نیست و طراحان و سیاست گذاران به واسطه آن به این اهداف دست می یابند.  از طرف دیگر، زبانی است که دانش اموزان و معلمان از آن برای شکستن تابوها، برای بیان معضلات زندگی مدرسه ای و اجتماعی بهره می گیرند. آنها می خواهند دغدغه های زندگی خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی را برجسته سازند. برنامه درسی سایه از زبان، ذهن، فکر و دل دانش آموزان و معلمان نشات می گیرد. بر اساس نتایج این پژوهش، مهم ترین نظریه های جامعه شناسی که برنامه درسی سایه را تبیین کرده اند عبارتند از: مارکسیسم، نظریه انتقادی، نظریه مقاومت، نظریه نیچه و روانکاوی.