عروسی

آیین ازدواج از نخستین مراحل تا پایان جشن عروسی مجموعه ای از مراحل و عناصر را در خویش دارد. این آیین در فرهنگ عامه کشور ما با وجود همانندی ها، تفاوت هایی نیز دارد. استان فارس به ویژه مناطق جنوبی آن، مجموعه ای متنوع از فرهنگ ها، آداب و رسوم را در خود دارد که با وجود اشتراک با دیگر نقاط کشور، تفاوت ها و زیبایی های ویژه ای نیز دارد. هدف این مقاله معرفی و تحلیل ویژگی های فرهنگی و بومی آیین ازدواج، بر مبنای مردم نگاری است که به روش گردآوری داده ها به صورت میدانی و پرسش از بزرگ سالان و آگاهان بومی، به توصیف و تحلیل آیین ازدواج در علامرودشت (در جنوب استان فارس) پرداخته است. همچنین از زاویه «آیین های گذر» نیز برخی از مراحل تحلیل شده است. مراسم عروسی در علامرودشت از سنت هایی است که همچنان نشانه هایی از پای بندی به رسوم و میراث پیشین، در آن مشاهده می شود. یافته های این تحقیق نشان می دهد که فرایند ازدواج از انتخاب همسر تا پایان عروسی در این منطقه شامل مجموعه ای است که شادابی، همکاری گروهی، مشورت، احترام به بزرگ ترها، تأثیر مذهب و باورهای دینی، باورهای بومی، بازی های محلی، اشعار متنوع و موسیقی، همدلی، شور و شادی مهم ترین عناصر بومی و فرهنگی در مراحل مختلف آن است.

یکی از مقولات پُربسامد در اغلب فرهنگ های بومی و جوامع محلی ایران، هدیه دادن است. فرایند تبادل هدایا در موقعیت ها و مناسبت های مختلف، علاوه بر اینکه معنی پذیری آن موقعیت ها و مناسبت ها را برای ایرانیان بیشتر کرده، زمینه ساز تداوم آنها و به طور کلی پایداری عناصر و نمادهای فرهنگ ایرانی در گذر زمان شده است. از این رهگذر، تأمل بر جایگاه هدایا در فرهنگ های متنوع ایرانی و «چیز»هایی که به مثابه هدیه تبادل می شوند، دریچه ای برای فهم چگونگی قوام یافتن جوامع محلی ایران و استمرار ارزش های اجتماعی و فرهنگی آنهاست. ازاین رو، مقاله حاضر، پس از نگاهی عام به مقوله هدیه در فرهنگ ایرانیان با استفاده از روش کتابخانه ای، برپایه یک رویکرد ژرفانگر انسان شناختی و مبتنی بر پژوهشی مردم نگارانه با استفاده از تجربه میدانی و از طریق مشاهده، مشاهده مشارکتی، و مصاحبه، تبادل هدایای هنری مناسکی و به طور مشخص، فرایند تبادل هدایا در آیین های سور و سوگ را در یکی از نقاط ایران مرکزی یعنی روستای ابیانه در استان اصفهان، با تأکید بر مناسک مهم عروسی و نخل گردانی کندوکاو کرده است. ازاین خلال، به دنبال پاسخی برای این پرسش ها بوده که تبادل هدایا چه جایگاهی در نظام ارزشی جامعه و فرهنگ ایرانی، و به طور اخص در جامعه ابیانه دارد و زمینه مناسکی تبادل چه ارتباطی با ویژگی های هنری هدایای هنری موردتبادل در دو آیین مذکور دارد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که طرح اشیای هنری موردتبادل، ارزش های اعتقادی هدیه دهندگان و هدیه گیرندگان را بازنمایی می کند و انتقال آنها درواقع انتقال ارزش ها و القاکننده امنیت و قدرت به جامعه است. تبادل این اشیا در قالب مناسک، موجب تداوم زنجیره های تبار و مسئولیت ازطریق تداوم زنجیره هدیه می گردد. درحقیقت، تبادل هدیه ارزش های فرهنگی را به جریان می اندازد و زنده نگه می دارد، اما زمانی که تبادل هدیه در بسترهای متمرکز بر ارزش های خاص فرهنگی همچون مناسک گذار و آیین های مذهبی یا ملی صورت می گیرد و بخشی از ساختار این آیین ها و مناسک می شود، با واردشدن بخش بزرگ تری از جامعه در چرخه تبادل نیرویی مضاعف برای بازتولید اجتماع و ارزش های آن می یابد.