زنجیره های ارزش جهانی

در این پژوهش از تحلیل هم استنادی به عنوان یک ابزار قدرتمند به منظور یافتن تکامل پیوندهای مفهومی بین دو جریان مهم در ادبیات نظام های نوآوری و زنجیره های ارزش جهانی از دهه 1990 استفاده می شود. ارتباط اولیه آنها حاکی از اهمیت خوشه های صنعتی در بهبود نوآوری و ایضا نقش مهم در زنجیره های ارزش جهانی بود. ادبیات به منظور در نظر گرفتن نقش دانش ضمنی و همچنین عوامل جهانی در افزایش عملکرد خوشه های صنعتی تکامل یافته است. در حالی که اولی به اهمیت تراکم جغرافیایی اشاره می کند، دومی بر مزایای جهانی شدن تأکید دارد. ظهور سیستم های نوآوری فناورانه با در نظر گرفتن توسعه پایدار به عنوان هدف اصلی و همچنین اهمیت مکان در توسعه فناوری و نقش فناوری در تنوع جغرافیایی، راه را برای پیوندهای مفهومی جدید هموار کرد. روندهای اخیر ریشه در بینش های جدید از اقتصاد تکاملی و همچنین همپایی دارد که نیازمند تعاملات ساختارمندتر در آینده است.

با ظهور زنجیره های ارزش جهانی و مشارکت کشورها در این زنجیره ها، مباحث جدید سیاست صنعتی شکل گرفت. یکی از ابزارهای اصلی سیاست صنعتی که منجر به حضور و مشارکت در زنجیره های ارزش جهانی می شود، اتخاذ سیاست های علم، فناوری و نوآوری است. براساس مطالعات صورت گرفته شاخص های پیچیدگی محصولات، جذب فناوری و تحقیق و توسعه از مهم ترین شاخص های مرتبط با این سیاست می باشد. بررسی اتخاذ این سیاست بر مشارکت در زنجیره های ارزش جهانی در چارچوب مدل گشتاورهای تعمیم یافته از اهداف اصلی این مقاله است. برای برآورد مدل از داده های تابلویی برای سال های 2020-2008 نمونه ای از 161 کشور به روش گشتاورهای تعمیم یافته استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که اخذ سیاست های علم، فناوری و نوآوری در چارچوب سیاست های صنعتی باعث افزایش مشارکت کشورها در زنجیره های ارزش جهانی می شود. لذا براساس نتایج تحقیق لازم است کشورها، ضمن در اولویت قرار دادن برنامه های توسعه ای خود جهت افزایش مشارکت و تثبیت در زنجیره های ارزش جهانی، از طریق انسجام بخشی سیاست علم، فناوری و نوآوری به عنوان یکی از ابزارهای سیاست صنعتی به ارتقای فعالیت های تحقیق و توسعه، جذب فناوری، پیچیدگی و توسعه محصول (تنوع در محصول و ارتقای کیفیت) توجه ویژه نموده و اخذ سیاست های تشویقی همچون سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه، تخصیص منابع و ایجاد ساز و کارهایی برای توسعه جذب فناوری را در دستور کار برنامه های خود قرار دهند.