کافه نشینی

شناخت معانی که افراد به رفتارها و کنش های خود می دهند و بر اساس آن الگوهای رفتاری خاصی را می سازند همواره مورد توجه جامعه شناسی و محققان حوزه مردم نگاری بوده است. شهری شدن روزافزون تغییر و تحولاتی را در سبک زندگی انسان ایرانی پدید آورده است و این سؤال را به ذهن متبادر می سازد که حیات شهری مدرن چگونه روابط انسان ها و زندگی روزانه آنها را دست خوش تغییر و تحول می کند؛ از این رو توجه به زندگی روزمره دارای اهمیت است. یکی از این تغییرات ایجاد شده گونه ای از زیست اجتماعی تحت عنوان فرهنگ کافه نشینی است. از این رو در این پژوهش تلاش شد که کافه نشینی به عنوان گونه ای از زیست اجتماعی با روش مردم نگارانه مورد بررسی قرار گیرد. میدان اجتماعی پژوهش کافه های موجود در خیابان سمیه تهران بود، در این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز از تکنیک مشاهده و مصاحبه استفاده شده و مصاحبه های گرفته شده از نوع نمونه گیری هدفمند بوده است و با 15 نفر مصاحبه صورت گرفت. بعد از انجام مصاحبه ها با 15 نفر داده ها به اشباع رسید و برای اطمینان بیشتر، با یک نفر دیگر نیز مصاحبه صورت گرفت(صاحب یک کافه) که در این مصاحبه نیز داده جدیدی ارائه نگردید. داده های گردآوری شده با رویکرد تحلیل تماتیک بروان و کلارک تحلیل شدند و تم هایی با عناوین" حضور در فضای متمایز ، هنجار شکنی و تعلیق فرهنگ رسمی، سبک زندگی مدرن" به دست آمد که در تحلیل فرهنگ کافه-نشینی به عنوان یک سبک از زیست اجتماعی مورد بررسی قرار گرفتند.

کافه نشینی مفرّی به منظور تجربه سبک های تازه زندگی و رهایی از فشارهای هنجاری مسلط و رسمی برای زنان جوان است این پدیده همچنین بستری برای نمایش و تعامل زنانگی های متنوع خارج از چهارچوب های سنتی برای تعامل و گفت وگو فراهم می آورد تا دختران بدون ترس و واهمه از فشارهای سنتی و اجتماعی، سبک های جدید زندگی را تجربه کنند و از این طریق هویت خود را به نمایش بگذارند. با توجه به اهمیت هویت و خود، نظریه کنش متقابل نمادین به فهم بهتر این پدیده کمک می کند، زیرا خودادراکی دختران در تعاملات روزمره اجتماعی شکل می گیرد. پژوهش حاضر که با رویکرد کیفی و روش نظریه زمینه ای (اشتراوس و کوربین) انجام شده، به بررسی کافه نشینی به مثابه زیست پنهان در میان دختران مجرد ۱۶ تا ۳۵ ساله در منطقه مرکزی شیراز پرداخته است. در این راستا با استفاده از نمونه گیری هدفمند و استراتژی نمونه گیری نظری، با ۳۰ نفر از دختران که به طورپیوسته به کافه ها مراجعه داشتند، مصاحبه های عمیق انجام شد. داده ها از طریق کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شد که به شناسایی ۱۱۸مقوله فرعی، ۱۴ مقوله اصلی و یک مقوله مرکزی با عنوان «تمایل به زیست پنهان» منجر گردید. شرایط علّی مؤثر در بروز این پدیده شامل فشارهای اجتماعی، محدودیت های خانوادگی، خشونت های فرهنگی، باورهای افراطی مذهبی و مشکلات اقتصادی و نشانگر آن بود که ساختارهای سلسله مراتبی پدرسالارانه و نابرابری های اجتماعی ریشه اصلی محدودیت های جامعه هستند. همچنین، شرایط زمینه ای شامل افزایش آگاهی، استقلال مالی، تغییر سبک زندگی و دل بستگی های مکانی به تقویت عاملیت زنان منجر شده و آنان را قادر به مقابله با ساختارهای پدرسالاری و تصمیم سازی ها در عرصه اجتماعی و عمومی کرده است. درنهایت، وجود شرایط مداخله گری چون تغییرات هویتی، سبب ساز تجربه جدید و تازه از زندگی (در قالب اتخاذ راهبردهایی چون فردگرایی، عادت گرایی، تنوع طلبی، مُدگرایی، مصرف گرایی و رقابت جویی) به شکل پدیده کافه نشینی و تمایل به زیست پنهان از سوی دختران شده است. این راهبرد پیامدهایی همچون دگرگونی ارزش ها و فاصله گرفتن از کانون خانواده را در پی دارد.