ویژگی های فضایی

ساختار ش هرهای تاریخ ی، در گ ذر زم ان ب ر اس اس ویژ گیه ای هویت ی هر شهر ش کل گرفته اند و در قال ب عناص ر و رواب ط تاریخی تجل ی یافته اند. از سویی دیگر میادین نیز در ش هرهای تاریخ ی نقش مهم و تأثیرگذاری در خوانش و ادراک فضاهای شهری دارد. فضاهای باز و میادین در شهرها، محل اصلی تعاملات و روابط اجتماعی شهری بوده و طراحی منظر میادین شهری با ویژگی ها و کیفیت های فضایی مناسب یکی از دغدغه های طراحان منظر شهری به خصوص در شهرهای تاریخی می باشد و آگاهی در مورد اینکه کدام ویژگی های فضایی بر استفاده از فضای باز تأثیر می گذارد، چگونه و چرایی آن هم مورد توجه محققان، طراحان و مدیران فضای باز شهری می باشد. ارزروم یکی از شهرهای تاریخی و مهم ترکیه است که هویت و ساختار مرکز اصلی آن در طول تاریخ و به واسطه مداخلات صورت گرفته در دوره ها و عرصه های مختلف تاریخی متحول شده است و ساختار کنونی حاصل این تغییرات می باشد. بیشترین تحولات تاریخی شهر ارزروم در محدوده خیابان جمهوریت در بافت مرکزی شهر ارزروم اتفاق افتاده است و آن به دلیل شکل گیری هسته اولیه شهر در این محدوده می باشد. بررسی های میدانی از میادین حاشیه خیابان جمهوریت ارزروم که محدوده مورد مطالعه می باشد، نشان می دهد که ویژگی های مختلف طراحی های فضاهای باز با کاربردهای واقعی آنها مطابقت دارد و یافته ها نشان می دهد که انواع کاربری های مختلف با ویژگی های فضایی میادین خیابان جمهوریت، تحت شرایط مختلف زمانی و آب و هوایی تاثیر بسزایی در کمیت و کیفیت استفاده از این فضاها دارد.

زنان به عنوان نیمی از جمعیت شهرها، حساسیت های ویژه تری نسبت به مردان در ارتباط با ادراک مناطق جرم خیز دارند. تاکنون پژوهش های مختلفی به موضوع امنیت زنان در فضاهای شهری پرداخته اند. این در حالی است که هیچ پژوهشی به عوامل فضایی مؤثر بر این موضوع نپرداخته است. بر همین اساس پرداختن به این موضوع که چه ویژگی هایی از فضاهای باز شهری از دید زنان باعث ایجاد امنیت و یا مستعد جرم خیزی هستند، هدف اصلی پژوهش حاضر به شمار می رود. در این ارتباط پارک آزادی شیراز به عنوان بستر تحقیق انتخاب گردید. حجم نمونه در این پژوهش متشکل از 186 نفر از زنان در گروه ای سنی 18 تا 50 سال بود. راهبرد تحقیق در این پژوهش مشتمل بر ترکیب دو روش کمی و کیفی است و گردآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده و تصویربرداری ذهنی صورت گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که مجموعه عوامل مؤثر بر احساس ناامنی زنان در سطح پارک های شهری در زیر چهار شاخص کالبدی، کارکردی، اجتماعی و ادراکی–بصری قابل دسته بندی هستند. در زیر این موارد، عواملی چون میزان تراکم پوشش گیاهی، وجود فضاهای فرعی و پرت، تفکیک قلمرویی، وجود علائم و نشانه ها، شبانه روزی بودن کاربری ها، مکان یابی مناسب ورودی و خروجی ها، امکان مسیریابی مناسب در فضا، مراقبت مصنوعی، شهرت (خوشنامی یا بدنامی) یک فضا، تسلط پذیری جنسیتی در بخش هایی از پارک، ارتباط بصری با نقاط مختلف پارک، نورپردازی مناسب در شب و روشنایی و وضوح فضا، مهم ترین عوامل در ایجاد یک فضای امن در سطح پارک های شهری از منظر زنان می باشند.

یکی از ارکان مهم تأمین مسکن، توجه به ترجیحات مستند و قابل اطمینان شهروندان است که باتوجه به آن ها بتوان به تجویزها و راهکارهای طراحی در محیط های مسکونی پرداخت. این ترجیحات مستند را می توان در ویژگی های فضایی جستجو کرد، اما ازآنجایی که ویژگی های فضایی متفاوتی در حوزه مطالعات معماری ذکرشده است، نیازمند شناسایی و تدقیق ویژگی های فضایی در حوزه مسکن هست. ازاین رو، این پژوهش به دنبال آن است که ویژگی های فضایی خانه های آپارتمانی را در شهر بندرعباس بر اساس تجربه زیسته ساکنان شناسایی و تدقیق نماید و سپس، هر یک از ترجیحات ویژگی های فضایی با تکیه بر تجربه زیسته ساکنان بررسی شود. روش پژوهش ازنظر هدف بنیادی و روش انجام به صورت ترکیبی (کیفی-کمی) انتخاب شده است. جمع آوری داده ها با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و برداشت های میدانی شامل تهیه پرسش نامه و مصاحبه صورت گرفت و پس از تدوین چارچوب نظری، به کمک روش دلفی و مصاحبه عمیق با ساکنان، ترجیحات ویژگی های فضایی تدقیق شد، سپس میزان اهمیت هر یک بر اساس نظر خبرگان موردسنجش و رده بندی قرار گرفت. نتایج به دست آمده در این پژوهش نشان می دهد که 16 مورد ترجیحات ویژگی های فضایی در خانه ها آپارتمانی با تکیه بر تجربه ساکنان، در شهر بندرعباس وجود دارند. این شمار از ویژگی های فضایی بر پایه میزان اهمیت موردسنجش قرار گرفتند و آشکار شد که ویژگی «هدایت و راهنمایی فضا» به نسبت دیگر ویژگی های فضایی شناسایی شده اهمیت بیشتری در خانه های آپارتمانی بندرعباس دارد از سوی دیگر، ویژگی «خاطره انگیزی فضا» از اهمیت پایین تری برخوردار است. همچنین ویژگی های فضایی در دسته بندی «ساختاری-عملکردی» و «کیفی-روان شناختی» باتوجه به امتیازدهی متخصصان و مصاحبه عمیق از ساکنان به درستی جاگذاری شده اند.