تئوری حسابداری

"اندیشمندان حسابداری در چند دهه گذشته تلاش های بسیار زیادی برای ساخت تئوری تئوری های حسابداری به کار بسته اند. به رغم پیشرفت های صورت گرفته، متاسفانه این حوزه معرفتی تاکنون نتوانسته است به نحو شایسته ای پدیده های موجود در این حوزه را تبیین و پیش بینی نماید. این ناتوانی در بسیاری از موارد به این صورت نمود پیدا کرده است که پژوهش های مختلف حسابداری به نتایج متفاوتی منتهی شده اند. در نتیجه، غالبا تئوری های متضادی برای دوره های نسبتا طولانی در کنار یکدیگر مطرح شده اند. این مقاله، مقایسه ای تحلیلی از رویکردهای رایج تحقیقی در حوزه معرفتی حسابداری را ارایه نموده و مبانی فلسفی هر رویکرد، سوابق تاریخی آن و تئوری های ارایه شده توسط هر کدام از آنها را مورد مطالعه قرار داده است. در پایان راهبرد مناسبی برای انجام مطالعات حسابداری پیشنهاد شده است. در راهبرد پیشنهادی، رویکرد مناسب پژوهش های حسابداری بر اساس اهداف پژوهش، واقعیت های عینی و واقعیت های نظری تعیین شده است."

با وجود تحقیقات بسیار در زمینه های مختلف حسابداری، به نظر می رسد که تحقیقات حسابداری نتوانسته است پاسخی کامل و بدون نقص به مسائل مطرح شده در حسابداری ارائه دهد. از طرف دیگر، این عدم پاسخگویی، سبب شده است که مسائل جدیدی در نتیجه این انباشت مسائل نیز پدید آید. به طوری که پس از تحقیقات بسیار، علم بودن یا نبودن حسابداری، همچنان مورد سوال قرار می گیرد. وضعیت کنونی نشان می دهد که تحقیقات حسابداری در هر زمان به سویی رفته است و مجدداً به همان نقطه ی آغازین بازگشته است و تنها دستاورد این تحقیقات، سؤالی جدید بوده است. بررسی تحقیقات ایرانی و خارجی انجام شده در ادبیات حسابداری، گویای این مطلب است که آن چه در پژوهش های حسابداری به آن پرداخته می شود، چیزی بیش از تحلیل همبستگی فرضیه ها نیست؛ در این پژوهش با استفاده از تحقیق اینانگا و اشنایدر(2005) ماهیت تحقیقات حسابداری را با ویژگی های تحقیقات متداول بررسی کرده و با استفاده از دلایلی که آنان برای این عدم موفقیت بر می شمارند؛ راهکارهای مورد نظر برای برون رفت از این وضعیت بررسی می شود .

این مقاله به بررسی سیاست های و ارزیابی تحقیقات تفسیری حسابداری (IAR) می پردازد . به این منظور مقاله حاضر جایگاه و وجوه اشتراک بین تحقیقات تفسیری حسابداری را با بدنه اصلی و جریان تحقیقات انتقادی حسابداری مورد بررسی قرار می دهد. تحقیقات تفسیری حسابداری یک مفهوم گسترده است که معانی متعددی را در بر دارد و غالبا با نظریه های کلاسیک و سنتی در علوم اجتماعی مرتبط است ، و تلاش می کند که نظریه های مدرن و پسا مدرن اجتماعی را نفی کند وبه همین منظور روی نقش و کارکرد حسابداری تاثیر می گذارد.[8].پژوهشگران تحقیقات مذکور ، که بر ترویج این نوع پژوهش ها تأکید دارند ، روش های متعددی را برای رسیدن به این امر پیشنهاد نموده اند.امروزه ، پژوهشگران این نوع تحقیقات خواستار تعریف و ارائه یک فضای مستقل و متمایز آکادمیک هستند که بر مبنای نتایج تحقیقات تفسیری حسابداری ایجاد شده باشد. در این مقاله ماهیت ، هویت وکارکرد تحقیقات تفسیری حسابداری و نیز جایگاه آن نسبت به سایر تحقیقات حسابداری بررسی شده است . همچنین به تحقیقات تفسیری بر مبنای تقسیم بندی رزلندر (Roselender) و دیلارد (dillard) که نوعی تحقیقات « روش شناختی ، فلسفی و ایدئولوژیک » است ، اشاره شده است. واژه های کلیدی ، تحقیقات تفسیری حسابداری ، تحقیقات انتقادی حسابداری ، تئوری حسابداری ، حسابداری عملی

تئوری معمولاً از طریق فرآیند تحقیق، تدوین و تکمیل می شود.اکنون چالش اساسی تحقیقات حسابداری نبود تئوری جامعی درباره حسابداری است که بتوان تحقیقات حسابداری را بر مبنای آن انجام داد.با این وجود محققان جهت جامع تر شدن تئوری حسابداری از رویکرد های جدیدی در تحقیقات اخیر خود استفاده نموده اند.این مقاله نیز به بررسی تحقیقات دستوری و اثباتی و نقش رویکرد سودمندی در تصمیمات ، تحقیقات تفسیری و انتقادی در توسعه تئوری حسابداری می پردازد.تمامی این پیشرفت ها برای حسابداری مفید است زیرا آنها با وارد کردن رویکردهای متنوع تحقیقاتی در حوزه حسابداری در نهایت موجب بهبود وضعیت تحقیقات حسابداری و تحول تئوری حسابداری خواهند شد.

هدف پژوهش حاضر بررسی انتقادی کتاب مکاتب و تئوری های مالی و حسابداری است. در این پژوهش از روش کاوشگری فلسفی انتقادی جهت بررسی کتاب استفاده شد. ابزار مورد استفاده شامل کاربرگ نقد کتب درسی و دانشگاهی شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی بود. در پیشگفتار، این کتاب جهت بهره مندی دانشجویان معرفی و در مقطع کارشناسی ارشد رشته حسابداری از سوی برخی اساتید به صورت منبع معرفی می گردد و در شورای عالی وزارت علوم، از جمله سرفصل های اصلی اشاره شده برای درس تئوری حسابداری، توانمندسازی دانشجویان در درک ماهیت تئوری و روش های استدلال بیان شده اند، نتایج تحلیل محتوای کیفی نشان داد در خصوص این موارد مطالب چندانی ارائه نشده و کتاب انطباق کمی با سرفصل های وزارت علوم دارد. همچنین، از آنجایی که تئوری های حسابداری و مالی اساسا به موارد بحث برانگیزی چون بهره، سود و مالکیت می پردازند، لذا ناکافی بودن تبیین ها و مثال های روشن و استفاده بسیار کم از نظریه های مکاتب مختلف علی الخصوص مکتب اسلام در خصوص مسائل مالی و حسابداری و مسائل کاربردی از نقاط ضعف دیگر اثر می باشد. به طور کلی، اثر از جنبه گردآوری و دسته بندی تئوری ها از خلاقیت و نوآوری نسبی برخوردار بوده ولی به لحاظ بکارگیری در امر آموزش نقاط ضعف عمده ای دارد.