گردشگری میراث فرهنگی

به منظور مدیریت بهتر رقابت در بازار گردشگری میراث فرهنگی، مهم است که رفتار گردشگر درک شود. یکی از نمودهای رفتار گردشگر، تمایلات رفتاری و وفاداری است. هدف از انجام تحقیق حاضر تبیین مدل وفاداری گردشگر میراث فرهنگی (ملموس و ناملموس) در مقصد رامسر است. جامعه آماری تحقیق گردشگران، بازدیدکنندگان و شرکت کنندگان در جاذبه های میراث فرهنگی رامسر هستند. بر اساس دستورالعمل ها، تعداد نمونه 780 نفر برآورد گردید. تحلیل داده ها از روش تحلیل مسیر از طریق نرم افزار Lisrel8.54 و SPSS25 انجام شد. یافته ها حاکی از آن است که متغیر ارزش، مشارکت و کیفیت ادراکی بر رضایت، اعتماد و وفاداری گردشگران میراث فرهنگی مقصد رامسر تاثیر مثبت و مستقیم دارند. همچنین متغیر رضایت بر اعتماد و وفاداری و متغیر اعتماد بر وفاداری این گردشگران موثر بوده است. مبتنی بر یافته ها و فرضیه های تایید شده، مدل نهایی و راهکارها در قالب نتیجه گیری و پیشنهاد ها ارائه گردید.

پژوهش حاضر با هدف واکاوی مولفه های اثرگذار بر وفاداری گردشگران نسبت به جاذبه های میراث بافت کهن ساری انجام شده است. این پژوهش از نوع توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و میدانی است. توزیع پرسشنامه و گردآوری آراء 360 گردشگر بازدیدکننده، بخش میدانی پژوهش را شامل می شود. در این پژوهش مولفه هایی همچون ظرفیت های میراث، عملکرد مدیریتی و زیرساخت های گردشگری بررسی شده است. روایی پرسشنامه از سوی چند نفر از اساتید دانشگاهی و پایایی ابزار نیز با محاسبه ی آلفای کرونباخ (.952) تأیید شده است. برای پردازش داده ها از نرم افزار آماری SPSS و برای تحلیل داده ها نیز با توجه اهداف پژوهش و ماهیت داده ها از آزمون های تی تک نمونه ای، من ویتنی و رگرسیون خطی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهند که ظرفیت های میراث فرهنگی مقصد اثرگذارترین عامل بر متغیر وفاداری است که می توان این نتایج را با تعدد، تنوع و قدمت جاذبه های میراث مرتبط است. رفتار محترمانه ساکنین با گردشگران نیز از عوامل اثرگذار بر وفاداری گردشگران محسوب می شود. بر اساس سایر نتایج ارتقاء وضعیت زیرساخت های منطقه نیز در توسعه گردشگری میراث فرهنگی و فراخور آن افزایش میزان وفاداری اثرگذار خواهد بود.

رونق تولید و فروش صنایع دستی، به الزاماتی وابسته است که رابطه مستقیمی با توسعه گردشگری میراث فرهنگی دارد. گذشته از جایگاه صنایع دستی در صنایع فرهنگی یک منطقه، این صنعت نقش مهمی در ارتقای کسب وکارهای محلی در حوزه گردشگری دارد. امروزه، بسیاری از کشورها برای فروش محصولات صنایع دستی به دنبال بسته بندی های خاص و باکیفیت هستند، تا در کنار بازاریابی این محصولات، در کسب رضایت گردشگران موفق باشند. با بررسی وضعیت موجود عرضه و تقاضا و شرایط مورد انتظار گردشگران نسبت به خرید صنایع دستی، می توان قدم بزرگی در توسعه گردشگری میراث فرهنگی برداشت. هدف پژوهش پیش رو، تحلیل شکاف میان وضعیت موجود و مطلوب تولید و فروش صنایع دستی با رویکرد گردشگری میراث در شهرستان آمل است. این پژوهش از نوع کاربردی، بر اساس ماهیت توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و میدانی است. مطالعات میدانی، گردآوری آراء گردشگران بازدیدکننده را از مراکز فروش صنایع دستی از طریق 390 پرسشنامه شامل می شود. برای پردازش داده ها از نرم افزار SPSS و برای تحلیل با توجه به هدف پژوهش و ماهیت داده ها از آزمون های تی زوجی ویلکاکسون استفاده شده است. شکاف معناداری میان وضع موجود و مطلوب بازار صنایع دستی، نشانگر وجود موانع مهمی در معیارهای پژوهش است. همچنین بیشترین موانع در معیار تأثیرگذاری فرهنگی با متغیرهای جذابیت، اصالت، هویت، کیفیت، خلاقیت، سبک هنری و قدمت دیده می شود. از سوی دیگر میان متغیرهای درونی هر یک از مؤلفه های کیفیت عرضه، نحوه نمایش، میزان تأثیرگذاری فرهنگی، قابلیت حمل ونقل و میزان وفاداری در بازار فروش صنایع دستی مقصدهای موردپژوهش تفاوت هایی به چشم می خورد.

جاذبه های گردشگری میراث فرهنگی در یک منطقه، زمینه ساز بهره مندی از ظرفیت های مستتر جهت پاسخگویی به نیازها، بهبود شرایط و خلق موقعیت های جدید می باشد. شهرستان کلات علی رغم برخورداری از چنین جاذبه هایی، در غیاب برنامه ای جامع برای مدیریت هماهنگ در این حوزه، بِطور شایسته و بایسته در جایگاه والای خود مورد توجه کافی قرار نگرفته؛ لذا پژوهش حاضر با کاربست برنامه ریزی راهبردی به منظور توسعه گردشگری میراث فرهنگی در این منطقه (با تأکید بر آثار و ابنیه تاریخی آن)، تحت رویکرد توصیفی- تحلیلی و روش های تحلیل کمی و کیفی و ابزارهای کتابخانه ای (شناخت چارچوب نظری و تجربی) و پیمایشی (مشاهده، جلسات هم اندیشی کارگروهی و مصاحبه به روش نمونه گیری گلوله برفی) به جمع آوری اطلاعات پرداخته و با اعمال نظر کارگروه های تخصصی در ماتریس ارزیابی عوامل درونی و بیرونی، موقعیت راهبردی منطقه را تبیین نموده و با تدوین بیانیه چشم انداز، جایگاه مورد انتظار را متصور گشته است؛ سپس در مواجهه عوامل ماتریس SWOT، به ارائه راهبردهای چهارگانه و اولویت بندی آن ها در مدل QSPM پرداخته؛ در نهایت نیز جهت تحقق هدف، سیاست ها و برنامه های اقدام را ارائه نموده است. نتایج تحقیق حاکی از اهمیت راهبردهای «رونق بخشی اقتصادی جاذبه های میراث فرهنگی» و «تحکیم هویت و موجودیت جاذبه های میراث فرهنگی» به عنوان اولویت های اول و دوم برنامه توسعه می باشد؛ سپس به ترتیب راهبردهای «تأمین نیازمندی های مادی، معنوی و غنای روحی گردشگران»، «حفظ کیفیت و تداوم ارتباط کالبدی و بصری میان جاذبه های میراث فرهنگی» و «تثبیت حقوقی و سیاسی- اداری منطقه»، اولویت های سوم تا پنجم برنامه را به خود اختصاص داده اند.

آثار و ابنیه تاریخی ضمن ارائه جلوه هایی از معماری و تمدن ایرانی اسلامی، عرصه های چندگانه توسعه را تحت الشعاع قرار داده و پایداری را در مناطق به ارمغان می آورد. شهرستان کلات به عنوان تلاقی گاه منحصر به فرد تاریخ، فرهنگ و جغرافیا، مقصدی است مطلوب برای گردشگری؛ اما تعدادی از آثار تاریخیِ آن اعم از ابنیه، محوطه ها و تپه های تاریخی، در سایه غفلت، از نقش مؤثری که می توانند در رونق گردشگری و توسعه پایدار منطقه داشته باشند، به دور مانده و در معرض تخریب قرار گرفته اند؛ درنتیجه این پژوهش کاربردی با هدف سنجش وضعیت کنونی گردشگری میراث فرهنگی در شهرستان (با تأکید بر آثار و ابنیه تاریخی آن)، منطبق بر روش توصیفی تحلیلی و به دو شیوه کتابخانه ای (برای شناخت پیشینه نظری و تجربی) و پیمایشی به جمع آوری اطلاعات پرداخته است؛ به گونه ای که از ابزار مشاهده و فیش برداری برای شناخت عینی محیط بهره برده شد و با توزیع تصادفی 96 پرسشنامه در میان کاربران و تبدیل داده های کیفی به کمی جهت احصای امتیاز زیرمعیارها و نیز توزیع 11 پرسشنامه به روش گلوله برفی در میان خبرگان و انجام تحلیل سلسله مراتبی اِی اِچ پی بر روی داده ها جهت احصای امتیازهای معیارها و مؤلفه ها و درنهایت ضرب و ادغام وزن های نهایی دو دسته فوق در یکدیگر، امتیاز و اولویت نهایی مؤلفه ها در توسعه این گونه گردشگری در شهرستان به دست آمد؛ نتایج نظرسنجی از خبرگان و کاربران بیانگر شرایط نامطلوب این گونه گردشگری در حال حاضر منطقه است که از نظر آن ها تنها مؤلفه های تعاملات اجتماعی میان جامعه میزبان و گردشگران، مدیریتی سازمانی و هویت تاریخی منشعب از میراث فرهنگی مطلوب است و سایر مؤلفه ها در وضعیتی نامطلوب به سر می برند؛ در این میان، سامان دهی و بهبود مؤلفه های زیرساخت های گردشگری (امتیاز 036/0-)، بودجه و اعتبار (امتیاز 021/0-)، بهداشت و پاکیزگی محیط (امتیاز 012/0-)، به ترتیب درجه عدم مطلوبیت، اولویت های مورد توجه جهت توسعه این گونه گردشگری در شهرستان هستند.