هژمونی گرایی

تحولات نوین عرصه روابط بین الملل، لزوم نیاز به فاصله گرفتن از درک سنتی از مناسبات این حوزه، به منظور شناخت نیروهای جدید تأثیرگذار بر پویایی ها، روندها و نتایج در این عرصه و نیز پردازش مفاهیم جدیدی در این راستا را ایجاب می کند. این پژوهش با بازخوانی تحولات سیاست خارجی آمریکا در دو دهه گذشته و بررسی نظریات مطرح شده در مورد نحوه توزیع توان مندی ها و متأثر از آن شکل قطب بندی در نظام بین الملل، این استدلال را مطرح می کند که در نظام بین الملل کنونی، هرچند همانند گذشته، آشنایی با نحوه قطب بندی به درک بهتر اتفاقات و رخدادهای روابط بین الملل کمک می کند، اما متوقف شدن در این نقطه و عدم شناخت نیروهای جدیدی که تأثیرات غیرقابل انکاری بر پویایی ها، روندها و نتایج بین المللی می گذارند، نقصان در فهم پدیده های این عرصه را به دنبال دارد. در این پژوهش مفهوم نظم فراقطبی پیشنهاد می شود؛ نظمی که در آن، قدرت از حالت بین الدولی و شکل محدود و متصلب سابق خارج شده و ابعاد جدیدی به خود گرفته است.

با توجه به اهمیت حیاتی خلیج فارس در بحث انرژی جهان، قدرت های بزرگ همواره نسبت به حفظ ثبات در این منطقه حساس بوده اند. بعد از خروج انگلیس از خلیج فارس در سال 1971 ایالات متحده این نقش را برعهده گرفته است. نقشی که برای ایالات متحده هزینه زا نیز بوده است. با روی کار آمدن دونالد ترامپ و انتقادات وی از حضور نظامی در منطقه، این سؤال پیش می آید که استراتژی دریایی جدید آمریکا در خلیج فارس چه مؤلفه هایی دارد؟ به نظر می رسد استراتژی نظامی - دریایی آمریکا در خلیج فارس با توجه به اسناد راهبردی دولت ترامپ و علی رغم انتقادات وی، مبتنی بر مشارکت عمیق و حضور گسترده در خلیج فارس می باشد و هدف آن تضمین جریان آزاد انرژی و ناتوان سازی قدرت دریایی ایران در انسداد تنگه هرمز (مهار ایران) است. در این پژوهش از روش کتابخانه ای برای گرداوری داده ها و از روش توصیفی تحلیلی برای تبیین داده ها استفاده شده است.

خاورمیانه از جایگاه و اهمیت ویژه ای در نظام جهانی برخوردار است. تحولات اخیر (جنبش های مردمی دینی) در این منطقه ژئوراهبردی، تاثیر شگرفی در معادلات نظام جهانی، به ویژه منطقه ای داشته است. متاثر از تحولات اخیر، جایگاه راهبردی امریکا به عنوان هژمون با منافع ملی در گستره جهانی و جمهوری اسلامی ایران به عنوان قدرت منطقه ای، دچار تغییر و تحولات زیادی شده است. این پژوهش به دنبال بررسی و تجزیه و تحلیل تاثیر این تحولات در وزن و جایگاه راهبردی ایران و امریکا به عنوان دو رقیب راهبردی در خاورمیانه است. یافته های این پژوهش بر این مبناست که تحولات اخیر در راستای شکل گیری حکومت هایی مردمی دینی با محوریت اسلام در جریان است. با توجه به ماهیت مردمی اسلامی این انقلاب ها، جایگاه و وزن راهبردی ایران در منطقه (با توجه به اهداف و ماهیت نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران) رو به فزونی است و در نتیجه، قدرت جمهوری اسلامی ایران در منطقه تقویت خواهد شد؛ در مقابل، جایگاه و وزن راهبردی امریکا در منطقه در حال نزول است که در نتیجه آن، روند هژمونی گرایی امریکا در منطقه افول پیدا خواهد کرد.