نظام هندسی سوره

خدای متعال در آیه 59 نساء می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الأَمْرِ مِنْکُمْ» ابهام موجود در این آیه پیرامون واژه «أولی الامر» است که اینان چه کسانی اند که اطاعت آنان در ردیف اطاعت خدا و رسول قرار گرفته و به طور مطلق واجب گردیده است. در مقاله حاضر با تحلیل مفهومی أولی الامر در نظام هندسی سوره نساء، کوشش شده تا مسئله فوق مورد تبیین قرآنی قرار گیرد. روش تحقیق تحلیلی استدلالی و استنباطی با استفاده از منابع کتابخانه ای و نرم افزاری است. نظام هندسی سوره نساء ترسیم کننده نظام خانواده و نظام جامعه و روابط اجتماعی مسلمانان می باشد. بر پایه آموزه های این سوره، عدل و امانت؛ ریشه حکومت اسلامی و اطاعت از خدا و رسول و أولی الامر، اساس جامعه اسلامی است. از نگاه قرآن کریم هر صاحب فرمان یا هر صاحب شأنی، أولی الامر نیست. مهم ترین شاخصه های أولی الامر در نظام هندسی سوره نساء عبارتند از: ضدّیت با طاغوت، حق حاکمیت، برگزیدگان الهی از میان مردم، برخورداری از علم آسمانی و الهی، صاحب مُلک عظیم، عدل و امانت و عصمت. معیار قرار گرفتن چنین شاخصه هایی برای شناخت أولی الامر، تشخیص مصداق آن را آسان می نماید.

سوره های قرآن کریم مجموعه به هم پیوسته ای از آیات است که هر کدام متناسب با دیگر اجزاء مجاور خود در جهت هدف اصلی سوره می باشد، علم تناسب از جمله موضوعات علوم قرآنی است که در درک بهتر سخن وحی جایگاه ویژه ای دارد. نوشتار حاضر با روش توصیفی تحلیلی سوره فجر را بر پایه دانش تناسب مورد بررسی قرار داده است، هر چند در ظاهر سوره از موضوعات مختلف بحث به میان آمده است، اما وجود قسم های ابتدایی و سپس اشاره به بازدارنده ها، سیر تکاملی نفس با یک تسلسل منظم و مقدمه چینی هدفمند در رسیدن به نفس مطمئنه را نشان می دهد، که اگر بر سر این راه موانعی چون فساد، فقدان ثبات شخصیت در فرد و عدم توجه به اکرام یتیم و اطعام مسکین نباشد، سیر منطقی و معقول آن همان گونه که در قسمت ابتدایی و پایانی سوره نمایان است به فجر و پیروزی که همان دست یابی به نفس مطمئنه می باشد، منجر خواهد شد.