تئوری مطلوبیت چندشاخصه

هدف: یکی از رویکردهای مطرح در حوزه تصمیم گیری چندمعیاره، نظریه مطلوبیت چندشاخصه است که بر اساس تئوری مطلوبیت مورد انتظار مدل سازی شده است. نقطه تمایز اساسی میان روش های برگرفته از نظریه مطلوبیت با سایر روش های تصمیم گیری چندشاخصه، در تعریف نقش تابع ارزش است. یکی از نظریه هایی که در انتقاد به تئوری مطلوبیت مورد انتظار شکل گرفته، تئوری چشم انداز است. یکی از سؤال های پژوهشی مهم در حوزه تصمیم گیری آن است که چگونه می توان از تئوری چشم انداز در روش های تصمیم گیری چند شاخصه استفاده کرد. پژوهشگرانی در سال های اخیر، به بررسی این موضوع پرداخته اند؛ اما با وجود این، کاستی هایی در به کارگیری این تئوری در روش های تصمیم گیری چندشاخصه، از جمله در تعیین نقطه مرجع وجود دارد. محاسبات تئوری چشم انداز به هر نقطه مرجعی این اجازه را می دهد که به کار گرفته شود؛ اما به نقاط مرجع چندگانه اجازه نمی دهد که به طور هم زمان در نظر گرفته شوند، بنابراین، در این حوزه به تئوری هایی نیازمندیم که بتواند امکان تعامل چندین نقطه مرجع را فراهم آورد.روش: در این پژوهش از سه نقطه مرجع برای توسعه مدل تئوری مطلوبیت چندشاخصه بهره گرفته شده است. این سه نقطه مرجع به طور هم زمان مدنظر قرار می گیرند.یافته ها: مدل توسعه یافته در قالب تعاریف و روابط ریاضی ارائه شده و قابلیت کاربرد آن با به کارگیری یک مثال و بر پایه داده های مربوط به برگزیدن تأمین کنندگان قطعات هواپیما نشان داده شده است.نتیجه گیری: مدل پیشنهادی مشکل بی توجهی به نقاط مرجع چندگانه به طور هم زمان را برطرف می کند و شکاف پژوهشی موجود در حوزه ادبیات تصمیم گیری را پوشش می دهد. 

افزایش نگرانی ها در مورد هشدارهای محیطی و تلاش برای کاهش هرچه بیشتر آلاینده های زیست محیطی موجب ظهور مفاهیم جدیدی نظیر مدیریت زنجیره تامین سبز شده است؛ از سویی دیگر چگونگی تعیین مناسب ترین تامین کننده به عنوان مقوله ای استراتژیک در این زنجیره حائز اهمیت می باشد و درصورتی که عوامل محیط زیستی نیز مدنظر قرار گیرند این انتخاب به سادگی نخواهد بود. در این مقاله با تلفیق روش نوسان، تئوری مطلوبیت چندشاخصه و روش ترجیح براساس مشابهت به راه حل ایده آل مدلی جهت انتخاب بهترین تامین کننده سبز ارائه می گردد. در این راستا ضمن بررسی پیشینه موضوع، شاخص های مربوطه احصاء و دسته بندی شدند و سپس با استفاده از نظرات خبرگان و رویکرد فازی شاخص های اصلی تعیین شدند. آنگاه تابع مطلوبیت منفرد شاخص ها براساس دیدگاه های ریسک گریز، ریسک خنثی و ریسک پذیر تصمیم گیرندگان محاسبه شده و ماتریس تصمیم بر مبنای مطلوبیت های متناظر با مقادیر شاخص ها در هر یک از گزینه های تصمیم براساس دیدگاه های مذکور حاصل گردید؛ در نهایت با استفاده از روش ترجیح براساس مشابهت به راه حل ایده آل گزینه های تصمیم اولویت بندی شدند. یافته های تحقیق بیانگر آن است که براساس دیدگاه ریسک گریز گروه قطعات خودرو عظام، براساس دیدگاه ریسک خنثی شرکت تکوین و براساس دیدگاه ریسک پذیر شرکت تکوین از بهترین شرایط برخوردار بوده و در اولویت قرار می گیرند.