کده نام

جای نام ها یا همان نام مناطق جغرافیایی بخشی از میراث زبانی زنده و پویایی است که از نسلی به نسل دیگر می رسد و کمتر دچار تغییر و تحریف می شود. نام های جغرافیایی را بسته به نوع و گونه شان می توان به انواع کده نام ها یا نام مناطق مسکونی، شیب نام ها یا نام پستی و بلندی های روی زمین و آب نام ها یا نام عوارض طبیعی ای که مرتبط با آب هستند تقسیم کرد. در میان این انواع، کده نام ها به سبب آنکه انسان در ارتباط بیشتری با آنهاست بسامد بیشتری دارند و به لحاظ بررسی و مطالعه از نقش مهم تری برخوردارند. کده نام ها را می توان از وجوه گوناگون مطالعه کرد و ویژگی های زبانی و غیرزبانی را در ساخت آنها مورد تدقیق قرار داد. یکی از ویژگی ها جالب توجه در ساخت کده نام ها بررسی و طبقه بندی موضوعی واژه های پایه ای است که در آنها دیده می شود. این واژه های پایه هم به لحاظ زبانی و هم به لحاظ فرهنگی و تاریخی درخور توجه اند. ازجمله واژه های پایه ای که در کده نام قابل بررسی و مطالعه است، واژه های مربوط به طبیعت و پدیده های طبیعی است. کاربرد این واژه ها در کده نام ها امری امروزی نیست بلکه پدیده ای است تاریخی و از دیرباز در ساخت کده نام ها رواج داشته است. در این مقاله به بررسی و تحلیل واژه های مربوط به حوزه طبیعت که در کده نام های ایران به کار رفته می پردازیم و سابقه و پیشینه کاربرد این واژه ها را در نام های جغرافیایی پیش از اسلام نیز ذکر می کنیم.

دسته بندی و مطالعه انواع نام های جغرافیایی را رده شناسی جاینام ها می گویند. در این مقاله، کده نام های طالقان، یعنی نام جغرافیایی روستاهای این شهرستان که در شمال غربی استان البرز واقع شده، از نظر معنایی، بررسی شده است. برای ریشه یابی کده نام ها از چهار ابزار شاهد زبانی، الگوی ساخت واژی، توجیه جغرافیایی – تاریخی و شاهد معنایی استفاده شد. در این پژوهش، نه تنها از مطالعه کتابخانه ای به صورت گسترده استفاده شد، بلکه برای کشف تلفظ دقیق روستاها، برای مقایسه نام روستا با خرده جاینام های پیرامون به منظور رمزگشایی از ریشه نام ها و برای مقایسه نام ها با ویژگی های جغرافیایی روستاها، از تحقیق میدانی هم بهره گرفته شد. در بخش تحلیل ساختواژی و رده شناسی، علاوه بر نام و تلفظ هر روستا، تکواژهای هر جاینام و وجه تسمیه روستا نیز ارائه شده است. پژوهش حاضر نشان داد توصیف جغرافیایی، ریشه های آیینی و اسطوره ای، توصیف کیفی، نام های مرتبط با کشاورزی، یادجاینام و دام جاینام، به ترتیب، بیشترین نقش را در انتخاب نام روستاهای طالقان داشته است.