محلات فرودست

تاکنون دیدگاه غالب در پژوهش های مربوط به مداخلات اجتماعی، مبتنی به نظریات پاتنام بود که تولید سرمایه اجتماعی را به جامعه مدنی قوی مرتبط می دانست، در حالی که نظریه روثستاین، تولید سرمایه اجتماعی را از طریق کارآمدی و بی طرفی نهادهای دولتی و عمومی ممکن می داند. در واقع، شهرداری زمانی می تواند به روند توانمندسازی محلات فقیر کمک کند که این کار را به وسیله مردم به انجام برساند؛ به همین منظور، این پژوهش به شیوه توصیفی و تحلیلی در منطقه پنج شهرداری مشهد به انجام رسید. روش مورد استفاده، عمدتا از شیوه کیفی و برنامه ریزی مشارکتی بود و برای تأیید فرضیات مورد نظر، شیوه های کمی و میدانی نیز مد نظر قرارگرفت. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه و مصاحبه های عمیق بودند و داده های مورد نظر به صورت تحلیل محتوا و بهره گیری از آماره های مختلف، به خصوص t مستقل و به کمک SPSS تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد افرادی که در برنامه های بسیج جوامع محلی مشارکت داشتند، میزان رضایت و تمایل به مشارکت بالاتری را اعلام نموده اند (آماره تی آزمون 5/861 و سطح معناداری 000/0)؛ همچنین بین تمایل به بهره مندی از سرمایه های خُرد در توسعه محلی و آشنایی با روند برنامه ریزی مشارکتی، رابطه وجود داشت (تی 3/22 و سطح معناداری کمتر از 001/0). علاوه برآن، اجرای برنامه ریزی مشارکتی باعث شد که بی اعتمادی افراد شرکت کننده به شکل معناداری کاهش یافته و تمایل به سکونت در محله افزایش پیدا نماید (تی 2/329 و سطح معناداری 001/0)؛ بر این اساس، می توان گفت: سرمایه اجتماعی که ثمره آن مشارکت واقعی است، عمدتا در پی توسعه نهادهای فراگیر ممکن خواهد بود.

بدون شک یکی از اصلی ترین دگرگونی ها در عرصه برنامه ریزی شهری ایجاد و ارتقاء کیفیت زندگی در محیط های شهری می باشد. باتوجه به اینکه هدف نهایی تمامی نظریه ها و جنبش ها و مدیران و برنامه ریزان در حوزه مسائل شهری معطوف به بهبود کیفیت زندگی شهرندان است، درک و شناخت عوامل موثر بر کیفیت زندگی شهروندان و چگونگی سنجش آن در محلات شهری به ویژه محلات فرودست دارای اهمیت است. افزون بر آن درک پیچیدگی های سکونتگاه های خود انگیخته و شناخت ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و روانی محیط زندگی و کالبد آن در جهت ارائه راه حل و برنامه های علمی و عملی به مدیران شهری از جمله ضرورت های اساسی است که مطالعه کیفیت زندگی در این سکونتگاه ها را اجتناب ناپذیر می سازد. بنابراین پژوهش پیش رو به بررسی مولفه های موثر بر ابعاد کیفیت زندگی در سکونتگاه های خودانگیخته در محلات مورد پژوهش پرداخته است. جهت تحلیل مولفه ها با استفاده از مطالعات میدانی و براساس فرمول کوکران اقدام به توزیع پرسش نامه در میان ساکنان محله های مورد پژوهش نموده است. جهت تحلیل یافته ها از آزمون T، رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل داده ها گویای آن است که کیفیت زندگی در سطح دو محله از نظر ساکنان متفاوت می باشد. همچنین مولفه ها مورد پژوهش نیز متفاوت می باشند. در بررسی مولفه های ذهنی بر کیفیت زندگی مولفه های حس تعلق و بهزیستی ذهنی و در مولفه عینی، شاخص اجتماعی بیشتر تاثیر بر کیفیت زندگی در محلات داشته است.