فرهنگ ژاپن

کتاب «گل داوودی و شمشیر: الگوهای فرهنگ ژاپن» (The chrysanthemum and The sword: patterns of Japanese Culture) اثر «روث بندیکت» (Ruth Benedict) انسان شناس آمریکایی می باشد. بندیکت در این کتاب با تاکید بر خاص بودن سیستم ارزشهای حاکم بر فرهنگ ژاپن، سعی در تبیین این سیستم از طریق مقایسه آن با فرهنگ غرب می کند؛ و در نهایت الگوی حاکم در فرهنگ غرب را «فرهنگ گناه» (guilt culture) و الگوی حاکم در فرهنگ ژاپن را «فرهنگ شرمساری» (shame culture) معرفی می کند. از نظر بندیکت، در غرب به خاطر ریشه دار بودن آموزه های دینی، مفهوم «وجدان» عامل بازدارنده ای محسوب شده و در صورت زیرپاگذاشته شدن آن، احساس «گناه» در برابر خالق به فرد دست می دهد؛ این در حالیست که در ژاپن به خاطر مبهم بودن جهان بینی دینی و اخلاقی، مفاهیم وجدان و گناه چندان مانوس نبوده و این «دیده نشدن» توسط مردم، و متعاقباً «شرمسار نشدن» در نزد آنهاست که عامل بازدارنده محسوب می شود. لذا از دید بندیکت در ژاپن، «عمل ناروا»، نه الزاماً در معنای عمل «غیر اخلاقی»، بلکه بیشتر به معنی عمل «خارج از عرف» که موجب نکوهش عامه – و نه وجدان یا خدا- می گردد، تفسیر می شود. به بیان دیگر در فرهنگ گناه عامل بازدارنده «درونی» و در فرهنگ شرمساری عامل بازدارنده «بیرونی» است.

تفکرات و اعتقادات دینی و مذهبی با جلوه های زیبای هنری، تأثیراتی عمیق بر انسان ها داشته و دارد. از آنجا که معمولاً هنر های سنتی برای بیان مفاهیم دینی و اعتقادی صورت می پذیرفته است، تفکرات و اعتقادت از یک تمدن به تمدن دیگر نفوذ می کرده و در نهایت هنرمندان، آن مفاهیم هنری را در قالب تمدن خویش ریخته و به بیان اعتقادی خود می پرداخته اند. هدف از این پژوهش، شناخت شباهت ها، ویژگی ها و مسائل فکری_اعتقادی در دو نوع هنر سنتی سوزن دوزی (درویش دوزی و ساشیکو) می باشد. سؤالات پژوهش عبارتند از: درویش دوزی بر روی لباس دراویش و سوزن دوزی ساشیکو بر روی کیمونو بر چه اساس بوده است؟ بین فرهنگ ژاپن و ایران چه تبادلات فرهنگی خاصی صورت گرفته است؟ نتایج، نمایانگر این می باشد که در هر دو سوزن دوزی ، اساس و ریشۀ دوخت، اشکالی هندسی با ریتم و نظم یکسان است که بر پایه شمارشِ اعداد و رنگ می باشند و بیانگر مفاهیم عمیق آیینی هستند. درویش دوزی بر اساس تفکرات صوفیه در ایران (که بدون شک اساس تفکرات صوفیه بر پایه اسلام و قرآن می باشد) بر مبنای اعداد، رنگ ها، اذکار و به خصوص اشکال هندسی که همگی در بر دارنده اسرار و رموز نهفته در آنان است، صورت گرفته و طبق نظریه حرکت موجی (انتقال فرهنگ ایرانی به سوی شرق) و اسناد تاریخی شرق دور، فرهنگ ژاپن تأثیرات برگرفته از فرهنگ ایرانی را در خود حل کرده و از نقوش ایرانی در هنر خود بهره گرفته است. سوزن دوزی ساشیکو در ژاپن بر اساس تفکرات آیینی که حلول خداوند در طبیعت و احترام به طبیعت و عناصر موجود در آن می باشد، تفسیر گردیده است. روش تحقیق در این پژوهش، تحلیلی_تطبیقی می باشد و بدین منظور جهت شناسایی نقوش و رنگ ها در دو نوع سوزن دوزیِ مذکور، به بررسی لباس ها و طرح آنها نیز پرداخته شده است.