کلام امامیه

از شاخص های برتر معرفی علوم، بازتاب تطورات تاریخی هر علم است، زیرا محققان آن علم را با افقی روشن تر، چشم اندازی گسترده تر و فهم و درکی عمیق تر روبرو می نمایند، ازاین رو باید تحولات و تطورات هر دوره از تاریخ کلام را در پرتو نمایاندن علل و عوامل تحول آفرین جستجو کرد. با توجه به عنایت بیشترکلام پژوهان در دوره معاصر به مباحث، اندیشه ها، رویکردها و به ویژه تاریخ کلام، شایسته است که از عوامل تحول آفرین این دوره به طورخاص سخن گفت. در تحقیقات انجام گرفته اگر چه از تحولات و تطورات کلامی سخن رفته است اما گویا این جستار پیشتازکاری مستقل در بازنمایی عوامل تحول آفرین در کلام معاصر امامیه است، بر این اساس متن پیش رو بنا دارد با گزارشی توصیفی و تاریخی از جریانهای فکری معاصر، به بازنمایی و نقش تحول و تطور آفرین آنها در کلام بپردازد و از این رهگذر، اهمیت، ضرورت و عنایت بیش از پیش به تاریخ کلام را بنمایاند.

در میراث مکتوب امامیه، روایات زیادی وجود دارد که از خلقت نورانی معصومین علیهم السلام پیش از آفرینش سایر مخلوقات سخن گفته اند. برخی از این روایات، مسیر انتقال این نور را تا رسیدن به صلب جناب عبدالمطلب نیز بیان کرده اند. پژوهش حاضر سعی دارد تا اعتقاد به این آموزه را در در سده های نخستین و در میان اصحاب ائمهD رصد کند. لذا با این هدف و با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی این روایات در منابع حدیثی امامیه پرداخته و جایگاه این اعتقاد را در باور اصحاب امامیه مورد کنکاش قرار داده است. این بررسی نشان می دهد که این اعتقاد در میان باورهای شیعیان نخستین وجود داشته است و روایات حاوی این مضمون که امروزه به دست ما رسیده، از قرن اول هجری تا قرن های بعدی، قابل مشاهده هستند. مهم تر این که، منابع حدیثی اهل سنت نیز به روایاتی با مضامین خلقت نورانی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیرالمومنین علیه السلام اهتمام ورزیده اند.