تطورات کلامی

مدرسه حله ازجمله مدارس پرآوازه شیعه در مقطعی از تاریخ تشیع بوده که از جهاتی چند با دیگر مدارس شیعی متفاوت می نمود؛ ازجمله در روند علوم به ویژه علم کلام تحولات چندی به وجود آورد. بی تردید بررسی تطورات و تحولات علم کلام و مسائل آن با محوریت مدارس کلامی می تواند نقش قابل توجهی در گستردگی دامنه پژوهشهای علمی ایفا کند. در این راستا این جستار بر آن شد  فرایند تطوری قلمرو علم امام را که یکی از آموزه های کلامی خاص شیعه و از مقومات مسئله امامت است در مدرسه حله از آن جهت که بخش قابل توجهی از تاریخ کلام امامیه را پوشش می دهد، بنمایاند و در ضمن به چند مسئله مهم مربوط به این موضوع با رویکردی تاریخی نقبی بزند، اول پیشینه رویکردهای معاصر را درباره قلمرو علم امام بنمایاند، دوم جریانهای فکری این مدرسه را که در تطور قلمرو علم امام تاثیرگذاربوده اند را بشناساند، سوم علل پیدایش هر یک از قلمروها را درباره علم امام مشخص نماید، بی تردید هر کدام از این امور در فهم و تبیین مسئله علم امام نقش موثر داشته وپاسخ بر بعضی از پرسشهای پیرامون علم امام خواهد بود.

از شاخص های برتر معرفی علوم، بازتاب تطورات تاریخی هر علم است، زیرا محققان آن علم را با افقی روشن تر، چشم اندازی گسترده تر و فهم و درکی عمیق تر روبرو می نمایند، ازاین رو باید تحولات و تطورات هر دوره از تاریخ کلام را در پرتو نمایاندن علل و عوامل تحول آفرین جستجو کرد. با توجه به عنایت بیشترکلام پژوهان در دوره معاصر به مباحث، اندیشه ها، رویکردها و به ویژه تاریخ کلام، شایسته است که از عوامل تحول آفرین این دوره به طورخاص سخن گفت. در تحقیقات انجام گرفته اگر چه از تحولات و تطورات کلامی سخن رفته است اما گویا این جستار پیشتازکاری مستقل در بازنمایی عوامل تحول آفرین در کلام معاصر امامیه است، بر این اساس متن پیش رو بنا دارد با گزارشی توصیفی و تاریخی از جریانهای فکری معاصر، به بازنمایی و نقش تحول و تطور آفرین آنها در کلام بپردازد و از این رهگذر، اهمیت، ضرورت و عنایت بیش از پیش به تاریخ کلام را بنمایاند.