میراث شیعه

چکیده: مقاله حاضر درصدد بیان نقش واسطه هاى فرهنگى در حفظ و نشر میراث شیعه در فاصله زمانى پیش از تدوین کتب اربعه است. واسطه هاى فرهنگى یعنى کسانى که با انجام سفرهاى علمى، میراث و معالم شیعى را به نقاط مختلف برده و نشر دادند و یا با استفاده از میراث شهرهاى حدیثى به نشر آن در مناطق خود پرداختند. اگر سفرهاى علمى برخى از بزرگان راویان احادیث اهل بیت : نبود، امروز بخش زیادى از تراث مکتوب شیعه از بین رفته بود. در اکثر روایات کتب اربعه نام این واسطه هاى فرهنگى در سلسله سند به چشم مى خورد که اهمیّت این سفرها را مى رساند. برخى از کتابهاى اصحاب ائمّه و روایات آنان فقط از طریق همین سفرها به ما رسیده است. با شناخت این سفرها سرگذشت تراث اصحاب به خوبى روشن مى شود.

در میراث مکتوب امامیه، روایات زیادی وجود دارد که از خلقت نورانی معصومین علیهم السلام پیش از آفرینش سایر مخلوقات سخن گفته اند. برخی از این روایات، مسیر انتقال این نور را تا رسیدن به صلب جناب عبدالمطلب نیز بیان کرده اند. پژوهش حاضر سعی دارد تا اعتقاد به این آموزه را در در سده های نخستین و در میان اصحاب ائمهD رصد کند. لذا با این هدف و با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی این روایات در منابع حدیثی امامیه پرداخته و جایگاه این اعتقاد را در باور اصحاب امامیه مورد کنکاش قرار داده است. این بررسی نشان می دهد که این اعتقاد در میان باورهای شیعیان نخستین وجود داشته است و روایات حاوی این مضمون که امروزه به دست ما رسیده، از قرن اول هجری تا قرن های بعدی، قابل مشاهده هستند. مهم تر این که، منابع حدیثی اهل سنت نیز به روایاتی با مضامین خلقت نورانی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیرالمومنین علیه السلام اهتمام ورزیده اند.