کارگاه مصالح و ساخت

معماری نیازمند خلاقیت است؛ و بر همین مبنا، آموزش آن نیز امری خلاقه و بسیار پیچیده بوده و نمی توان آن را در چارچوب های مشخص و از پیش تدوین یافته، محدود نمود. ولی با اندکی تأمل در معماری و آموزش معماری در چند دهه گذشته، مشاهده می شود این نحوه از آموزش در مدارس معماری با ناکامی در بسیاری از آرمان​ها و ایده آل های خود همراه بوده و هست. در این شرایط، حفظ حداقل های لازم در کیفیت آموزش معماری به وسیله بازنگری در محتوا و شیوه های آموزش، امری ضروری و اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. بنابراین در این پژوهش، دو درس «کارگاه مصالح و ساخت» و «مصالح ساختمانی» به دلیل مشابهت در موضوع و محتوا، جهت بررسی انتخاب شده اند. ارتقای کیفیت آموزش این دروس، هدف اصلی از انجام این پژوهش است. در این مسیر تلاش شده است تا جهت تحقق اهداف پژوهش، از مطالعات کتابخانه ای و توزیع پرسش نامه باز و بسته بین دانشجویان و استادان مربوطه، و نیز تجربیات نگارندگان در آموزش این دروس، بهره گرفته شود. تجزیه و تحلیل اطلاعات کمّی با کمک نرم افزار SPSS صورت گرفته و به صورت آمار توصیفی بیان گردیده است. نگارندگان بر این باورند که با تلفیق این دو درس در قالب یک درس نظری- کارگاهی، و با انجام اصلاحاتی در نحوه ارائه آنها، می توان گامی در جهت ارتقای کیفیت آموزش این دروس برداشت. از جمله نتایج آشکاری که از ارائه این درس جدید انتظار می رود: آشنایی نظری و سپس عملی دانشجویان با مصالح مختلف و ایجاد مهارت در استفاده از آنها برای تولید و ساخت فرم های متنوع، توجه به زیبایی، هندسه و درک ایستایی احجام و نیز درک نقش این مصالح و فرم ها در ایجاد آثار معماری. همچنین افزایش دقت دانشجویان و ایجاد حس کنجکاوی در آنها، افزایش علاقه به رشته معماری و اشتیاق برای یادگیری آن و نیز آموزش کار گروهی و کشف استعدادها و پرورش خلاقیت، از طریق انجام تمرینات خلاق در کلاس، از نتایج پنهان این درس خواهد بود.

روش های تدریسی دروس پایه معماری باید به گونه ای انتخاب شود که بیشترین اثربخشی را بر دانشجویان داشته باشد. دروس پایه ازجمله درس کارگاه مصالح و ساخت به آموزش مهارت های ابتدایی طراحی معماری توجه و در تمام دوران تحصیل و حتی دوره کار حرفه ای نیز مورداستفاده جدی معماران قرار دارد. مطالعات و ابداعات زیادی در زمینه شیوه های آموزش انجام و انواع مختلفی از روش ها در مقالات علمی بحث شده است. یکی از این روش ها، بازی واره سازی است؛ یعنی استفاده از خصوصیات و تفکرات بازی گونه برای دستیابی به اهدافی که ماهیت بازی ندارند. این روش نه تنها در زمینه آموزشی، در حوزه های مختلف دیگر مثل فناوری های دیجیتال، بازاریابی، تربیتی و اجتماعی نیز استفاده می شود. روش های بازی واره سازی به منظور بهره برداری از تمایلات طبیعی مردم برای اجتماعی شدن، یادگیری، تسلط، رقابت، دستیابی به اهداف، خودی نشان دادن، نوع دوستی، یا فقط واکنش آنها به مشخص کردن چارچوب برای یک موقعیت به عنوان بازی یا سرگرمی در نظر گرفته می شود. در این پژوهش بررسی می شود که استفاده از روش بازی واره سازی چگونه به ایجاد ارتباطی قوی میان دانشجو و تمرینات کلاسی منجر می شود. پژوهش حاضر از نوع شبه آزمایشی است که رویداد پس از وقوع را بررسی می کند. روش نمونه گیری این پژوهش از نوع نمونه گیری در دسترس است. جامعه آماری این پژوهش، دانشجویان دو کلاس 17 نفره درس کارگاه مصالح و ساخت است که با دو روش تدریس متفاوت را به صورت دو گروه کنترل و آزمایش این درس فراگرفته اند. نتایج این پژوهش مؤید آن است که در کلاسی که از روش بازی واره سازی برای طراحی تمرین های آن استفاده شده، میزان درگیری تحصیلی (یک شاخص روان شناسی که به کیفیت و عمق ارتباط میان دانشجو و برنامه آموزشی اشاره دارد) دانشجویان بیش از کلاس دیگر است. این افزایش میزان درگیری تحصیلی به افزایش کیفیت آموزش و عمیق شدن مطالب فراگیری شده از سوی دانشجویان منجر می شود؛ بنابراین استفاده از این روش برای آموزش دروس پایه معماری، به خصوص درس عملی کارگاه مصالح و ساخت توصیه می شود.