گزارشگری مسئولیت اجتماعی

مسئولیت اجتماعی شرکت ها وگزارش فعالیت های مرتبط با آن در سال های اخیر رو به رشد بوده و به امری رایج تبدیل شده است. گزارشگری مسئولیت اجتماعی شرکت با جنبه های اقتصادی، اخلاقی، اجتماعی و محیطی شرکت ارتباط دارد. از طرفی می دانیم که رتبه اعتباری بالای شرکت باعث جذب سرمایه و جلب اعتماد سرمایه گذاران می گردد و با مقایسه ریسک اعتباری آن ها باعث سهولت در تصمیم گیری آنان می شود. لذا مطالعه حاضر به دنبال بررسی اثر گزارشگری مسئولیت اجتماعی بر رتبه اعتباری شرکت می باشد. اگرچه تاکنون پژوهش های متعددی در رابطه با گزارشگری مسئولیت اجتماعی انجام شده، اما پژوهشگران اثر گزارشگری در این زمینه را بر رتبه اعتباری شرکت مورد بررسی قرار نداده اند و اثر گزارشگری بر رتبه اعتباری در ایران چندان مورد توجه قرار نگرفته است. مطالعه حاضر با استفاده از روش اسنادی و با رویکرد توصیفی به بررسی اثر گزارشگری مسئولیت اجتماعی بر رتبه اعتباری شرکت می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که می توان گزارشگری مسئولیت اجتماعی را به عنوان یک ویژگی کیفی برای شرکت و حتی یک ابزار نوآورانه در نظر گرفت که بر رتبه اعتباری آن شرکت موثر خواهد بود.

گزارشگری مسئولیت شرکتی با جنبه های اقتصادی، اخلاقی، اجتماعی و محیطی شرکت ارتباط دارد. به همین دلیل، این موضوع که آیا سهامداران از اطلاعات گزارشگری مسئولیت اجتماعی در مجموعه اطلاعات مورد توجه برای ارزش گذاری سهام استفاده می کنند یا خیر، حائز اهمیت است. در این تحقیق با استفاده از مدل تعدیل شده اولسان توسط هسل و همکاران، نقش گزارشگری مسئولیت اجتماعی در تعیین ارزش شرکت توسط سهامداران بررسی گردیده است. برای تعیین امتیاز گزارشگری مسئولیت اجتماعی از مدل ارائه شده توسط حساس یگانه و برزگر استفاده شده است. نتایج به دست آمده از بررسی های صورت گرفته روی اطلاعات 41 شرکت (در مجموع 205 سال-شرکت)، نشان دهنده همبستگی مثبت بین ارزش شرکت و امتیاز گزارشگری مسئولیت اجتماعی شرکت ها می باشد. همچنین، نتیجه آزمون ها نشان می دهد که در نظر گرفتن همزمان اطلاعات مالی گزارش های سالانه و اطلاعات مسئولیت اجتماعی، نسبت به توجه صرف به اطلاعات مالی، به نحو بهتری تغییرات ارزش سهام را توضیح می دهد.  

هدف شرکت ها بطور کامل افشای اطلاعات مربوط به مسئولیت اجتماعی برای محافظت از منافع سرمایه گذاران، ترویج تبادل اطلاعات بین شرکت ها و جامعه و از بین بردن عدم تقارن اطلاعات و تقویت شفافیت شرکت ها است. هنگامی که سازوکارهای راهبری شرکتی به نحو مطلوبی اجرا شوند می توانند سبب بهبود رویه های افشا در شرکت ها گردند. سرمایه گذاران نهادی که یکی از موثرترین سازوکارهای نظام راهبری شرکتی هستند که می توانند بر مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی تاثیر داشته باشند. وجود سرمایه گذاران نهادی سبب فراهم شدن فرصت های مناسب برای سرمایه گذاران موجود می شود و گسترش نقد شوندگی بازار و شفافیت قیمت ها و در نهایت افزایش بهره وری و بهبود سطح رفاه اجتماعی را به دنبال خواهد داشت (بوهل و همکاران، 2006). این تحقیق به بررسی رابطه معنادار بین نظام راهبری با گزارشگری مسئولیت اجتماعی می پردازد. با توجه به اینکه برای محاسبه مکانیزم های نظام راهبری از سه شاخص اندازه هیئت مدیره ، استقلال هیئت مدیره ، استقلال کمیته حسابرسی استفاده شده و به صورت جداگانه مورد آزمون قرار می گیرد. ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﺪف، ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣﺎری ﭘﮋوﻫﺶ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﻧﻤﻮﻧﻪای ﻣﺘﺸﮑﻞ از 120 ﺷﺮﮐﺖ در ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎی (1392 تا 1398) در ﻣﺠﻤﻮع 840 ﺳﺎل – ﺷﺮﮐﺖ ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﻤﻊ آوری ﮔﺮدﯾﺪ. این پژوهش از لحاظ طبقهبندی پژوهش بر مبنای هدف از نوع کاربردی، از لحاظ طبقهبندی بر حسب روش، از نوع توصیفی و از میان انواع پژوهشهای توصیفی، از نوع همبستگی میباشد. رویکرد پژوهش نیز پس رویدادی است. به منظور انجام آزمون فرضیه ها، از روش تحلیل همبستگی و روش رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. نتایج نشان می دهد، اندازه هیئت مدیره، استقلال هیئت مدیره و استقلال کمیته حسابرسی دارای رابطه مثبت و معنی دار با گزارشگری مسئولیت اجتماعی می باشند. لذا هر سه فرضیه پژوهش مورد پذیرش قرار می گیرند.

رفتار کارکنان سازمان و روانشناسی شخصیت و اجتماعی آنها به گونهای نامشهود تاثیر شگرفی بر معاملات گوناگون سازمانی و ملی و در گسترهای وسیعتر جهانی گذاشته و بشر امروزی معیارهای اخلاقی متفاوتری نسبت به گذشته برگزیده و رفتارهای ویژه ای برحسب آن از خود بروز می دهد. هدف تحقیق حاضر تبیین تاثیر روانشناسی در قالب  اقتصاد رفتاری بر گزارشگری مسئولیت اجتماعی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده است. این تحقیق به روش آمیخته (کمی-کیفی) می باشد. لذا بخش کمی پژوهش، با توزیع پرسشنامه میان جامعه آماری که شامل 225 نفر اعضای هیات مدیره، خبرگان حسابداری ، مدیران وکارشناسان مالی شرکت بوده اند، انجام شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات براساس روشهای آماری توصیفی و استنباطی از طریق نرم افزار   SPSSنسخه 23، نرم افزار ایموس است که در قسمت کیفی نیز تکنیک تحلیل محتوا مورد استفاده قرار گرفت.  با توجه به نتایج حاصل از مصاحبه با 15 نفر خبرگان می توان گفت 210 عامل در تبیین تاثیر روانشناسی در قالب  اقتصاد رفتاری بر گزارشگری مسئولیت اجتماعی شرکت ها موثر بوده که هر یک در قالب عوامل مختلف در گزارشگری مسئولیت اجتماعی شرکت ها تاثیرگذار می باشد. نتایج نشان می دهد که روانشناسی شخصیت و اجتماعی در قالب  اقتصاد رفتاری هر دو بر گزارشگری مسئولیت اجتماعی تاثیر مثبت و معناداری دارند و گزارشگری مسئولیت اجتماعی یک مدیریت استراتژیک است که سازمانها را تشویق به برنامه ریزی دراز مدت جهت تغییر در جامعه، حفظ و مراقبت آن انجام وظیفه کند.

در شرایط کنونی تخصیص بخشی از سود شرکت به منظور اجرای فعالیت های مربوط به مسئولیت اجتماعی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. توجه به این موضوع نه تنها سبب بهبود و توسعه ابعاد حرفه ای و اجتماعی فعالیت شرکت ها می گردد، بلکه بر عملکرد مالی شرکت ها نیز از طریق افزایش جذابیت آن ها برای سرمایه گذاران خرد و نهادی تأثیرگذار است. به همین دلیل، افزایش توجه و حساسیت سرمایه گذار به عملکرد شرکت سبب افزایش پاسخگویی و در نتیجه پرداختن به مسائل مربوط به مسئولیت اجتماعی و گزارشگری آن توسط شرکت خواهد گردید. در واقع سرمایه گذاران و استفاده کنندگان بیرونی، گزارشات مسئولیت اجتماعی را به عنوان منبع مهمی جهت ارتباط با شرکت در نظر می گیرند.در این تحقیق برای اندازه گیری حساسیت و توجه سرمایه گذار از میزان جستجوی نماد شرکت در گوگل و برای اندازه گیری درجه گزارشگری مسئولیت اجتماعی از روش تحلیلی آزمون محتوا با استفاده از معیارهای در نظر گرفته شده در چک لیست طراحی شده توسط حساس یگانه و برزگر (1394) استفاده گردید. همچنین به منظور محاسبه عملکرد شرکت، شاخص بازده دارایی ها مورد استفاده قرار گرفت. داده های مورد بررسی پژوهش مربوط به 175 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از سال 1395 لغایت 1400 می باشد. به منظور آزمون فرضیه ها از رگرسیون خطی چندمتغیره استفاده شده است.بر اساس یافته های این پژوهش، توجه سرمایه گذار با درجه گزارشگری مسئولیت اجتماعی توسط شرکت رابطه مثبت و معنادار دارد. همچنین عملکرد شرکت، رابطه مثبت بین توجه سرمایه گذار با درجه گزارشگری مسئولیت اجتماعی توسط شرکت را تشدید می کند. به طورکلی افزایش میزان توجه سرمایه گذار سبب افزایش سطح افشای شرکت در ارتباط با مسئولیت اجتماعی خواهد شد.پرداختن به موضوع حساسیت و توجه سرمایه گذار می تواند منجر به آن شود که شرکت ها بیش از پیش در صدد بهبود سازوکارهای طراحی شده برای عمل به مسئولیت اجتماعی و در نتیجه ارتقای کیفیت بالا و ایجاد جذابیت برای سرمایه گذاران بپردازند.