صنعت چای

مقاله حاضر به موضوع سهم صنعت چای در دوره ملی شدن نفت ایران اختصاص دارد و نقش این صنعت را در تحقق اقتصاد بدون نفت ارزیابی می کند. این مقاله بر اساس اسناد منتشرنشده سازمان اسناد ملی ایران و اسناد وزارت امور خارجه تدوین شده و برای فهم بهتر موضوع به روزنامه ها و برخی منابع منتشرشده تکیه کرده است. بر اساس روش توصیفی-تحلیلی، مطالعه حاضر نشان می دهد که فرازوفرود واردات محصول چای در زمان تحریم های اقتصادی دوره ملی شدن صنعت نفت چگونه بوده و دولت وقت برای صرفه جویی در مصرف ارز، از چه راه هایی برای گسترش تولیدات داخلی نائل آمده و چگونه توانسته است کمبودهای ارزی خود را جبران کند. بنابراین، پرسش اصلی مقاله حاضر این است که آیا سیاست محدودکردن واردات و توسعه تولید داخلی محصول چای، توانسته است معضلی مهم از مشکلات عدیده دولت را برطرف کند یا خیر. نتایج تحقیق نشان می دهد علی رغم اقدامات دولت در زمینه افزایش تولید چای و ممانعت از ورود بی رویه آن به کشور، این محصول نتوانسته است نقش شایان توجهی در اجرای برنامه اقتصاد بدون نفت ایفا کند.

به منظور بررسی و شناسایی مهمترین مسائل و مشکلات سیاستی - مدیریتی پیش روی صنعت چای در استان گیلان مطالعه ای در سال 1389 صورت گرفت. در این راستا از روش دلفی استفاده شد که در پژوهش حاضر تعداد اعضاء شرکت کننده جمعاً 54 نفر (کشاورزان 15 نفر، کارخانه داران 12 نفر، بازرگانان 11 نفر و کارشناسان 16 نفر) انتخاب شدند. نتایج نشان داد که مسائل سیاستی- مدیریتی همچون وجود مافیای قدرت و ثروت درامر واردات بی رویه چای قاچاق، انباشت چای های سنواتی، عدم نظارت دقیق دولت در امر تولید و بازرگانی چای، عدم اتخاذ راهبرد پایدار و بلند مدت و اتخاذ  سیاست های بی ثبات، مقطعی و کوتاه مدت برای محصول چای، نبود مدیریت و برنامه ریزی صحیح در تولید، صنعت و بازرگانی چای، عدم نگاه سیستمی دولت به صنعت چای، برخورد انفعالی با مسائل و مشکلات چای، دخالت غیراصولی صاحبان قدرت درپست های دولتی و فشار آنها در امر خرید برگ سبز چای، ضعف بخش آموزش، ترویج در صنعت چای کشور و بی توجهی دولت در امر به زراعی و به نژادی باغات چای و رهاسازی باغات چای بدلیل سیاست گذاری های نادرست بعد از طرح اصلاح ساختار چای از موارد بسیار مهمی بودند که عدم توفیق صنعت چای را به همراه داشتند.

هدف: هدف اصلی شناسایی و سطح بندی شاخص های موثر بر رفتار صادراتی شرکت های صادرکننده چای با استفاده از روش مدلسازی ساختاری-تفسیری است.روش: این پژوهش از نوع کاربردی توصیفی است. جامعه آماری شرکت های صادرکننده ی چای در استان گیلان است که به دلیل تعداد پایین این شرکت ها از روش سرشماری استفاده گردید. پاسخ دهندگان به پرسشنامه مدیران ارشد شرکت ها بودند که تعداد ۵۷ نفر انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است که معیار های مورد مطالعه در پرسشنامه از طریق پیشینه کاوی و مطالعه چارچوب نظری شناسایی شدند. تعداد ۳۳ شاخص در ابتدا انتخاب گردید و با طراحی پرسشنامه اولیه از طریق این شاخص ها در نهایت ۱۶ شاخص به تأیید نهایی رسید. در پرسشنامه ی دوم نیز که برای تکنیک مدلسازی ساختاری تفسیری طراحی گردید از ۱۶ شاخص نهایی برای سطح بندی استفاده گردید.یافته ها: شانزده معیار نهایی با استفاده از این روش در هفت بخش، سطح بندی شدند. با توجه به تحلیل نهایی ، دوازده شاخص به عنوان متغیر های دوگانه انتخاب شدند، یعنی دارای قدرت تأثیرگذاری و تأثیرپذیری بالایی هستند. دو شاخص نیز به عنوان متغیر های تأثیرپذیر و دو شاخص به عنوان متغیر های تأثیرگذار انتخاب شدند.نتیجه گیری: از شانزده شاخص موثر، شاخص جذاب بودن بازار های خارجی و استراتژی مداری شرکت به عنوان مهم ترین عوامل شناسایی گردیدند. در ادامه با توجه به نتایج بدست آمده پیشنهاداتی برای بهبود رفتار صادرکنندگان چای استان گیلان ارائه گردید که مهمترین آنها با توجه به سطوح ارائه شده شامل تعیین نقشه ی صادراتی، بازاریابی با توجه به بازار کشورهای هدف و استفاده از تجارت الکترونیک می باشند.