؛ باورهای ایرانی

واکاوی در ریشه های باورهای کیش مانوی، همواره از جمله مهم ترین مباحث مورد پژوهش محققان این کیش کهن و پر ابهام باستانی بوده است. در واقع، از یک سو بخش عمده ای از این ابهام ناشی از کمبود دسترسی به منابع دست اول این کیش است که با اکتشاف متونی متعدد از منابع دست اول مانوی از بخش های گوناگون جهان دریچه های تازه بر جنبه های پر ابهام آن گشوده شد و جلوه های بی بدیلی از اندیشه بشری را پدیدار ساخت. همچنین از سوی دیگر، بخشی از ابهام در ماهیت کیش مانوی ناشی از پیچدگی پر اطناب باورهای مانوی است که خود ریشه در ماهیت تلفیقی آن باورها دارد. ازجمله جنبه های پر ابهام، این کیش ریشه های اساطیر سرانجام جهان است که پژوهش های بسیاری درباره آن صورت گرفته است، اما هنوز ابعاد پر ابهام آن ناشناخته مانده است، بر این مبنا، مسئله اصلی این تحقیق نیز واکاوی ریشه های باورهای آخرت شناسانه کیش مانوی است. این تحقیق با رویکردی تحلیلی و توصیفی بر پایه متون دست اول کتابخانه ای به این نتیجه دست می یابد که باورهای آخرت شناسانه کیش مانوی تحت تاثیر اندیشه های باور های ایرانی، گنوسی پیش از مانوی شکل گرفته است. در واقع، بن مایه های فکری مانی در برساخت باورهای آخرت شناسانه این کیش مُلهم از رشد فکری او در میان آیین های گنوسی و ایرانی بوده است.