اکوتوریسم ورزشی

توجه به پتانسیل اکولوژیکی یکی از اصول اساسی توسعه اکوتوریسم است. هدف تحقیق حاضر امکان سنجی اکولوژیکی - انسانی توسعه اکوتوریسم ورزشی در مناطق کویری استان قم بود. مرحله اول تحقیق تحلیلی و مرحله دوم توصیفی - پیمایشی بود. ابتدا با استفاده از داده های اکولوژیکی شامل دما، تعداد روزهای آفتابی، نقشه توپوگرافی، بافت خاک، زمین شناسی، مناطق حفاظت شده، خط آهن، پوشش کاربری اراضی، نقشه راه های ارتباطی، حریم شهرها و حریم رودخانه ها و مسیل ها و در نرم افزار Arc GIS پهنه های مناسب توسعه اکوتوریسم ورزشی شناسایی شد. در گام بعد با پرسشنامه محقق ساخته که روایی آن توسط خبرگان و پایایی آن با آلفای کرونباخ تائید شده بود، توان انسانی جامعه مورد ارزیابی قرار گرفت. مطابق یافته ها تنها 5/26 درصد از مساحت استان قم جهت توسعه اکوتوریسم مناسب ورزشی است و 14پهنه مناسب برای توسعه اکوتوریسم نوع متمرکز و گسترده شناسایی شد. تعداد 95 پرسشنامه توسط متخصصان استانی در زمینه اکوتوریسم و گردشگری ورزشی تکمیل شد و یافته ها نشان داد توان انسانی جامعه محلی متشکل از پنج بعد آمادگی اقتصادی، آمادگی کلان، پتانسیل عملیاتی، توان هماهنگی میان بخشی و سواد اکوتوریسم است. آزمون تی تک نمونه ای نشان داد؛ وضعیت مؤلفه های آمادگی اقتصادی، آمادگی کلان، پتانسیل عملیاتی، و توان هماهنگی میان بخشی بالاتر از میانگین است. درحالی که وضعیت مؤلفه سواد اکوتوریسم پایین تر از میانگین بود، توان کل نیز با میانگین 11/3 بالاتر از میانگین نظری بود (p <0.05). اما با مقایسه آن با حداکثر توان می توان گفت برای رسیدن به شرایط مطلوب آمادگی برای توسعه اکوتوریسم ورزشی فاصله زیادی وجود دارد.

در این پژوهش ظرفیت برد، اکوتوریسم و اکوتوریسم ورزشی منطقه حفاظت شده خائیز برای رسیدن به توسعه اکوتوریسم پایدار مورد بررسی قرار گرفته. در همین راستا پس از تهیه اطلاعات و تجزیه و تحلیل بر روی آنها در محیط (GIS) و با استفاده از روش ترکیب وزین خطی مساحت پهنه های مناسب هر فعالیت اکوتوریسمی تعیین گردید و در ادامه با بهره گیری از اطلاعات به دست آمده و مبانی نظری مرتبط با ظرفیت برد، آستانه تحمل اکوتوریسم و فعالیت های اکوتوریسم ورزشی در سه سطح فیزیکی، واقعی و موثر محاسبه گردید. با توجه به نتایج 5/60 درصد از کل منطقه مورد نظر برای اکوتوریسم مناسب در نظر گرفته شد که پهنه ی بسیار خوب بیشترین مساحت را به خود اختصاص داده است (5/24درصد). همچنین پهنه ی بسیار خوب با تعداد 2420145 نفر بیشترین ظرفیت برد فیزیکی و با تعداد 56278 نفر بیشترین ظرفیت برد واقعی را داراست. بیشترین مساحت کاربردی فعالیت اکوتوریسم ورزشی نیز در پهنه ی متوسط با مساحت 24/3358 هکتار قرار گرفته و نشان دهندی این موضوع می باشد که خائیز جنوبی از لحاظ گردشگری ورزشی دارای توان متوسطی است. از میان فعالیت های اکوتوریسم ورزشی نیز فعالیت های دامنه نوردی بیشترین ظرفیت برد را در پهنه ی خوب به خود اختصاص داده است، این افزایش به علت شرایط محیطی و اکولوژیکی مناسب و مساحت بیشتر این پهنه ها می باشد. در نهایت، مطالعه شرایط موجود گردشگری و ارزیابی منطقه گویای آن است که عدم توجه به آستانه تحمل زیست محیطی در سطح منطقه حفاظت شده خائیز جنوبی می تواند پایداری این منطقه را در کوتاه مدت در معرض خطر جدی قرار دهد.