طراحی مبتنی بر شواهد

با توجه به نقش بسیار مهم و حساس فضاهای درمانی در راستای حفظ و یا بهبود سلامت افراد جامعه، لزوم توجه به معماری داخلی مراکز درمانی در کنار طراحی معماری آن چه به لحاظ عملکردی و چه کالبدی بیش از پیش احساس می شود. طراحی داخلی مراکز درمانی به سبب تأثیر قابل توجهی که بر مراجعین، بیماران و پرسنل درمان می گذارد بسیار حائز اهمیت است و باید به نحوی باشد که استرس و اضطراب را کاهش دهد و برای آنان فضایی آرام و امیدبخش فراهم نماید. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است و به روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی با هدف بهبود عملکرد و اصلاح روانشناختی فضاهای داخلی مراکز درمانی با تکیه بر نتایج طراحی مبتنی بر شواهد به ارائه معیارها و راهکارهای طراحی داخلی مراکز درمانی می پردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد که طراحی مبتنی بر شواهد متاثر از پزشکی مبتنی بر شواهد است و با آن همپوشانی دارند و این نوع نگرش ارائه کننده توصیه های طراحی بر پایه روابط علّی بین مشخصه های محیط درمانی طراحی شده و نتایج مطلوب است و شناخت و بکارگیری مولفه ها و معیارهای روانشناختی در طراحی داخلی مانند بهره گیری مناسب از نور، رنگ ،فضاهای تطبیق پذیر،عناصر طبیعی و پوشش گیاهی، در افزایش کیفیت مراکز درمانی و طراحی محیط ایمن تر، با آرامش بیشتر و استرس زایی کمتر موثر می باشد و منجر به بهبود عملکرد درمانی می شود. 

امروزه این آگاهی به خوبی وجود دارد که زیبایی شناسی محیطی در مراکز درمانی نقش بسزایی در ارتقای سلامتی و بهبودی بیماران دارد، با این وجود در بدنه پژوهش های موجود این مهم موضوعی فراموش شده است. پژوهش حاضر ضمن بررسی تأثیر زیبایی شناسی محیطی بر تسریع بهبودی بیماران، به ارائه معیارهای طراحی جهت افزایش کیفیت مراکز درمانی می پردازد. این پژوهش بر شیوه کیفی و روش نظریه داده بنیاد استوار می باشد و بر روی 50 نفر از بیماران بستری در دو بیمارستان عمومی (یکی دارای سطوح بالای زیبایی شناسی و دیگری با شکل ظاهری ساده و مرسوم و سنتی بیمارستانی) در شهر ارومیه انجام شده است. یافته های تحقیق تشان می دهد که متغیرهای زیبایی شناسی محیط تأثیرات خود را به عنوان تسکین دهنده در بیمارستان دارای سطوح بالای زیبایی شناسی می گذارد و روحیات و احساسات بیماران را بهبود می بخشد. ابن متغیرها شامل عناصر کالبدی (نسبتاً ثابت) شامل دید از پنجره، طبیعت، ابعاد و تناسبات 2) طراحی داخلی (کمتر دائمی) شامل رنگ، مبلمان، مصالح، نورپردازی، گیاهان داخلی، آثار هنری و ظاهر فضای داخلی و 3) شرایط محیطی شامل نورپردازی، صدا، دما، بو، تهویه و پاکیزگی می باشند. نتایج این تحقیق چارچوب نظری جدیدی را برای خلق محیط های شفابخش ارائه می کند و راهکارهای طراحی جهت ارتقای زیبایی شناسی محیطی در مراکز درمانی را با روش طراحی مبتنی بر شواهد و بر اساس خواسته ها و ترجیحات مطرح شده توسط بیماران تبیین می کند.

بیمارستان از نیازهای ابتدایی هر مرکز جمعیتی است. با توجه به پیشرفت سریع تکنولوژی و همزمان با آن گسترش و تنوع احتیاجات بیمارستان و بیماریهای نو ظهور بسیار با اهمیت است. اصولا اغلب طراحان بر روی حل روابط فضایی متمرکز می شوند و از پرداختن به جنبه های دیگر و به خصوص جنبه های روحی روانی باز می مانند. رویکرد سالوتوژنیک با در نظر گرفتن جنبه های روحی روانی افراد، رویکردی جامع به طراحی دارد و از طریق ادراک پذیری، کنترل و مدیریت پذیری و معنی داری محیط سعی می کند به این هدف دست پیدا کند. این رویکرد با تکیه بر عوامل ارتقاء انسجام روحی روانی سعی بر کاهش استرس و ایجاد محیط مطبوع تر دارد. آنتونوفسکی در اواخر دهه هشتاد سالوتوژنیک را این چنین مطرح نمود که انسان ها در برخورد با عوامل استرس زا اگر دارای انسجام روحی، روانی باشند به سمت سلامتی و در غیر این صورت به سمت بیماری حرکت می کنند. هدف از تحقیق بررسی فاکتورهای علم سالوتوژنیک در فضاهای درمانی می باشد که در ارتقا کیفیت درمان مؤثر می باشند. تحقیق حاضردرگروه پژوهش های بنیادین نظری طبقه بندی می شود و از روش های دلفی و نظریه زمینه ای در آن استفاده شده است. جامعه آماری در روش دلفی شامل30 نفر از خبرگان دانشگاهی در حوزه طراحی فضاهای درمانی و دارای مدرک دکتری معماری یا دانشجوی دکتری و روش نمونه گیری به صورت تعمدی می باشد. پرسش نامه ای در دو راند بر اساس مؤلفه های به دست آمده از ادبیات تحقیق ارسال شد و مؤلفه های به دست آمده به وسیله شاخص روایی CVR و CVI تجزیه و تحلیل شد. مؤلفه های به دست آمده از روش دلفی به صورت پرسش نامه به بیماران داده شد. در روش پیمایشی روش نمونه گیری هدف مند بوده، حجم نمونه 100 نفر از بیماران ترخیص شده بیمارستان های بین المللی پارس و قائم رشت می باشد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از دو نرم افزار SPSS26 و Smart PLS 3 استفاده گردید. در تجزیه و تحلیل توصیفی شاخص های آمار توصیفی متغیرهای تحقیق به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش آمار استنباطی به منظور بررسی فرضیه های پژوهش، روابط بین متغیرها و به عبارتی تعمیم نتایج به دست آمده از نمونه به جامعه آماری پژوهش، از تحلیل عاملی تاییدی (CFA )استفاده شد. مشکلات بسیاری از فقدان عوامل تأثیر گذار سالوتوژنیک (نوروساینس، روانشناسی محیط، دکوراسیون، عوامل کالبدی و محیطی) در بررسی محیط های درمانی مشاهده می شود که در ارتقا. کیفیت درمان بیماران بسیار مهم و تأثیر گذار می باشد و همین امر اهمیت موضوع، توجه و استفاده از علم سالوتوژنیک را در فضاهای درمانی حیاتی و غیر قابل انکار می کند. مؤلفه های طراحی مبتنی بر تأثیر سالوتوژنیک در ارتقاء کیفیت درمان در قسمت های داخلی و خارجی فضاهای درمانی بسیار مهم و تأثیرگذار هستند. استفاده از این اصول در طراحی فضاهای درمانی موجب کاهش مدت بستری، سرعت در بهبود و ارتقاء کیفیت درمان می گردد. معماری که با رویکرد سلامت افزایی و سالوتوژنیک طراحی می کند می تواند باعث ارتقاء میزان بهبودی بیمار شود.