اریک لاندوفسکی

در بسیاری از ارتباطات اجتماعی که در بافت های زمانی و مکانی خاصی صورت می گیرند، دو گروه «مرجع» و «غیر» مطرح می شوند که در مقابل یکدیگر به تعامل می پردازند؛ از دیدگاه لاندوفسکی، نشانه شناس اجتماعی فرانسه، چهار خط سیر هویتی متفاوتی وجود دارد که او آن ها را تعبیر به " سبک های متفاوت زندگی" می کند و در هریک از این سبک ها، گروه های غیر، به تناسب گروه هنجارمدار مرکزی ، مسیرحرکتی خاصی دارند: اسنوب، داندی، آفتاب پرست و خرس اشکال غیریتی را نشان می دهند که هریک به نسبت گروه مرجع هنجارمدار، رفتار خاصی از خود نشان می دهند. بر این مبنا، هدف این پژوهش آن است که در گفتمان نامه های نیما، شیوه های رفتاری او در برخورد با هستی جهان، پدیده-ها و عناصر پیرامون، افراد و محیط های اجتماعی گوناگون مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد تا چگونگی حضور نیما در جهان و در ارتباط با آن و نیز تفاوت رویکرد و دیدگاه او با دیگران در این زمینه نشان داده شود و از این راه سبک زندگی وی و گوشه هایی از هویت و شخصیّت وی آشکار گردد.

داستان قلعه حیوانات اورول داستانی با تم سیاسی- اجتماعی است که در آن می توان شاهد هم آیی کنشی شخصیت های اصلی داستان در مسیر شکل گیری یک هدف مشخص (جامعه مستقل حیوانات) بود که این هم آیی کنشی در ادامه منجر به ظهور یک انقلاب و ایجاد یک جامعه مستقل حیوانی در سایه یک سلسله پارادایم الزام آور در مزرعه می شود. اما در ادامه روایت، هر کدام از شخصیت های کنش های نشانه گونه خاصی نسبت به جامعه مستقل حیوانات را از خود بروز می دهند که همین امر انتظار یکسانی سبک زندگی و نیز چگونگی رویکرد آن در این داستان را به چالش می کشد. به همین سبب پژوهش حاضر که با استفاده از روش تحلیلی- تطبیقی نوشته شده است، در پی این است که بر مبنای الگوی سبک زندگی اریک لاندوفسکی؛ نشانه شناس اجتماعی فرانسه، مسئله چگونگی سبک زندگی در داستان قلعه حیوانات را تحلیل و بررسی کند تا ضمن مشخص کردن یکپارچه یا متفاوت بودن گفتمان سبک زندگی در این داستان؛ چگونگی رویکرد آن را نیز که می تواند شامل مواردی چون: ایستایی، پویایی، تکرارمحوری و نیز فرایندی بودن یا نبودن باشد؛ تببین کند. یافته های این پژوهش بیان کننده این امر است که طبق پیش بینی پژوهشگران در این مقاله، گفتمان سبک زندگی در این داستان به شکل متفاوت نمود یافته است که در این بین سبک های زندگی آفتاب پرست و مرجع نشینی و سبک زندگی خرس، به ترتیب دارای بیشترین و کمترین بسامد هستند و نیز در بیشتر موارد رویکرد سبک زندگی در این داستان، رویکردی ایستا و غیرفرایندی است

ابد و یک روز (1394) ساخته سعید روستا، فیلمی اجتماعی- خانوادگی است که برشی از  زندگی یک خانواده از طبقه پایین جامعه شهرنشین را روایت می کند. فیلم دارای 10 شخصیت کلیدی است که این شخصیت ها در قالب یک گروه مرجع به نام خانواده قرار گرفته اند که البته با توجه به تفاوت ها و اشتراکاتشان، هر کدام نسبت به این گروه مرجع دارای کنش- نشانه های خاص خود هستند. این کنش- نشانه های گاه متعدد و گاه متفاوت، می تواند ترسیم کننده سبک زندگی این شخصیت ها در روایت فیلم باشد؛ به همین سبب در اینجا این مسئله مطرح می شود که سبک زندگی شخصیت ها در این فیلم ( فیلم ابد و یک روز)  دارای چه تعریف و رویکردی است؟ در این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی نوشته شده، تلاش بر این بوده که بر اساس الگوی سبک زندگی اریک لاندوفسکی، نشانه شناس اجتماعی فرانسوی، چگونگی سبک زندگی و رویکرد آن از نظر ایستایی، پویایی یا تکرار محوری (بازگشت به سبک زندگی قبل) در فیلم ابد و یک روز واکاوی و تحلیل شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد که سبک زندگی شخصیت ها در این فیلم به شکل متفاوتی نمود یافته است که در بین آن ها سبک زندگی مرجع نشینی و خرس به ترتیب بیشترین و کمترین فراوانی را داشته اند. همچنین نتایج این پژوهش نشان می دهد که سبک زندگی شخصیت های فیلم در بیشتر موارد فرایندی و پویا است؛ به این معنا که با توجه به الگوی سبک زندگی لاندوفسکی، سبک زندگی شخصیت ها در جریان فیلم دچار دگرگونی می شود و طی این دگرگونی سوژه ها گاه دو یا سه سبک زندگی را به شکل مرحله ای تجربه می کنند، که البته این دگرگونی ها همواره و لزوماً با مسیر ترسیم شده حرکت سبک های زندگی در الگوی لاندوفسکی مطابقت ندارند.  

گذر از نشانه شناسی روایی کلاسیک ساختارگرا با دیدگاهی متن محور و معناهای تعینی به سمت نشانه معناشناسی، درواقع گذر از کنش و برنامه مداری به سمت تعامل است. در نشانه شناسی کلاسیک ساختارگرا، معنا در جریان روایت صرفاً از طریق کنش و برنامه ازپیش تعیین شده در جهت کسب ابژه ارزشی توسط کنشگر شکل می گیرد. اما در نشانه معناشناسی، معنا از طریق ایجاد رابطه حسی ادراکی با پدیده ها شکل می گیرد و از طریق تعامل با دیگری یا هم سوژه ادراک می شود. چنین معنایی صرفاً با نظام های معنایی نشانه شناسی روایی کلاسیک یعنی نظام معنایی کنشی و مجاب سازی قابل بررسی نیست. لذا اریک لاندوفسکی نظام های معنایی تطبیق و تصادف، را به عنوان مکمل دو نظام قبل مطرح کرد. پژوهش حاضر به شرح وتحلیل تعاملات بین شخصیت های داستان زال و رودابه در قالب این چهار نظام معنایی می پردازد. مسئله پژوهش این است که چه عکس العمل ها و کنش هایی نشان از پای بندی کنشگران به نظام های معنایی لاندوفسکی دارد. مشخص شد که در مواجهه کنشگران با چالش های ایجادشده در متن روایت، برخی از شخصیت های در ابتدا از یک نظام معنایی خاص تبعیت می کنند، اما در میانه روایت به سمت استفاده از دیگر نظام ها متمایل می شوند. اما برخی دیگر، همچنان پای بند به یک نظام معنایی باقی می مانند. دیگر یافته جدید در بررسی کنش ها و تعاملات شخصیت های این روایت، ترسیم گذر از نظام روایی کلاسیک مبتنی بر کنش و برنامه به سمت نشانه معناشناسی مبتنی بر تعامل است. به عبارتی دیگر، گذر از روایت کلاسیک به سمت روایت مدرن است که درنهایت هم آیی بین شخصیت های این روایت در جهت تحقق عشق پرچالش زال و رودابه را رقم می زند.