تمدن شناسی

تاریخ تمدن، شاخه نسبتا جدیدی در شاخه های درس تاریخ است. در فرهنگ تاریخی مسلمانان، نگاه تمدنی به تاریخ نبوده و غالبا همان نگاه های سیاسی و احیانا اجتماعی غیر پویا به تاریخ گذشته وجود داشته است. درحالیکه گرایش علمی تاریخی با عنوان تاریخ تمدن مورد توجه بسیاری از مورخان دو سده اخیر اروپا قرار گرفته و با نگاه انحطاط یا ترقی به تاریخ ملت ها پرداخته شده است. به طوریکه غربی ها نگرش تاریخ تمدنی را نسبت به خودشان و سایر ملل باب کردند. نگاه تاریخ تمدنی در حوزه مطالعات اسلامی و خاورمیانه ای منجر به تأسیس گرایش تاریخ تمدن اسلامی شده است. غربی ها نخستین کتاب ها را با عناوین تاریخ تمدن اسلام و عرب نوشته اند. این نخستین باری است که می توان از شکل گیری دانش تاریخ تمدن اسلامی یاد کرد. بدین ترتیب کتاب های تاریخ تمدن اسلام و عرب به تدریج از زبان های فرنگی به عربی و بعدها به مرور به فارسی هم ترجمه شد. نویسنده در نوشتار حاضر، محور بحث خود را بر واکاوی مطالعات تمدن نگاری اسلامی قرار داده و به معرفی نخستین نگارش ها در حوزه تمدن اسلامی همت گمارده است.