جامعه دانش محور

هدف: سند چشم انداز بیست ساله که با رویکرد توسعه همه جانبه، به عنوان معتبرترین سند راهبردی کشور، تهیه شده بیانگر آن است که فرهنگ، به عنوان وجهی مستقل از سایر وجوه دیگر، در این سند اهمیتی خاص یافته به گونه ای که بیش از چهار پنجم مفاهیم به کاررفته فرهنگی است؛ همچنین فرهنگ در برنامه چهارم توسعه به عنوان برنامه ای با ویژگی ""دانایی محوری"" در دستیابی به اهداف توسعه دارای نقش و جایگاهی رفیع است. بدین لحاظ، طبعاً مدیریت سازمان های فرهنگی و تعیین چشم اندازها در رسیدن به وضعیت مطلوب و آرمانی در این گونه سازمان ها نقش به سزایی خواهند داشت. به همین دلیل، در این مصاحبه سعی شد وجوه مختلف توسعه فرهنگی در کتابخانه ملی شناسایی شود. روش/ رویکرد پژوهش: این متن، به نوعی پیمایش و نظرسنجی است که از طریق مصاحبه با برخی خبرگان کتابخانه ملی نظرات آنان در مورد عواملی که سبب می شود تا این نهاد فرهنگی در جریان توسعه فرهنگی گام بردارد جمع آوری شد. از آنجا که سازمان فرهنگی یونسکو، به عنوان معتبرترین نهاد فرهنگی، وابسته به سازمان ملل متحد، در خصوص توسعه فرهنگی هر از گاهی شاخص هایی را تعریف و تبیین می نماید که در سه گروه عمده 1) آزادی فرهنگی،2) خلاقیت فرهنگی، و 3) گفتگوی فرهنگ جای می گیرند؛ تلاش شد تا پرسش ها در چارچوب این سه محور طراحی و تنظیم شود. یافته ها: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به عنوان نهادی فرهنگی و کتابخانه مادر نقشی پررنگ در حفظ و اشاعه میراث مستند داشته و دارد. مدیریت فرهنگ عمدتاً بر گسترش ارزش های مشترک و جلب تعهد اعضای جامعه نسبت به این ارزش ها تمرکز دارد و این ارزش ها با توجه به نوع رفتار مناسب مدیریتی است که مورد توجه قرار می گیرد. توسعه فرهنگی صرفاً به توسعه منابع فرهنگی، که منجر به توسعه اقتصادی گردد، محدود نمی شود بلکه تمام موارد مرتبط با شهروندی و زندگی شهری به نوعی با فرهنگ و برنامه ریزی برای آن عجین است. در این راستا، نقطه نظرات سه تن از خبرگان کتابخانه ملی در چارچوب پرسش های از پیش تعیین شده بیان شده است.

دانشگاه جهان شهرگرا، دانشگاه مبتنی بر شیوه 2، دانشگاه پیوندی، دانشگاه فرهنگی و دانشگاه باز و گسترده، الگوهای ایده آل دانشگاه در جامعه دانش محور هستند که با تغییر و تحول در الگوی دانشگاه سنتی در نتیجه دگرگونی در واقعیت های اجتماعی جامعه معاصر پدیدار شده اند. مقاله حاضر در این چهارچوب تلاش می کند تا میزان همگرایی دانشگاه در ایران (مطالعه کیفی دیدگاه دانشجویان دکتری دانشگاه تهران) را با این گونه های تیپیک و شاخص های آن مورد بررسی قرار دهد. روش تحقیق کیفی با استفاده از تکنیک مصاحبه نیمه استاندارد به منظور گردآوری اطلاعات مورد استقاده قرار گرفته و داده ها از طریق تحلیل محتوای کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج بیانگر این است که دانشگاه تهران به مثابه یکی از برترین دانشگاه های ایران نه تنها از نظر همگرایی و همسویی با شاخص های دانشگاه در جامعه دانش محور ضعف های اساسی دارد بلکه در مواردی الگو های دانشگاه سنتی نیز در آن با چالش های جدی مواجه است.

هدف اصلی این مقاله، تبیین ابعاد مفهوم تناسب آموزش عالی با تأکید بر درک مفهوم نقش اجتماعی دانشگاه در گفتمان جامعه دانشی است. تعریف کارکرد خدمت به جامعه در کنار دو کارکرد اصلی نظام آموزش عالی یعنی آموزش و پژوهش بر نقش اجتماعی دانشگاه ها در پاسخگویی به نیازها و انتظارات جامعه در سطوح مختلف آن دلالت دارد. عنصر کلیدی در ارزیابی اثربخشی و کارایی این نظام، «تناسب» می باشد که به عنوان معیاری در کنار سایر معیارهای کیفیت و شفافیت، مطرح است. بنابراین، در پاسخ به این سوال اساسی که کارکرد جدید دانشگاه در جامعه دانشی چگونه معنا می شود و با مدنظر قرار دادن چه معیارهایی می توان با چالش هایی که دانشگاه ها در هزاره سوم با آن روبه رو هستند، مقابله کرد. در این خصوص، دیدگاه های مُطلّعان کلیدی مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده از این مصاحبه ها، «تناسب» را به عنوان یک مقوله کانونی در ارتباط با چهار مقوله فرعی دیگر شناسایی کرد. تناسب آموزش، تناسب پژوهش، تناسب تخصص، تناسب دانش و تناسب رشته تحصیلی از جمله ملاک های اصلی در تعریف و اندازه گیری تناسب در آموزش عالی به شمار می آیند. علاوه بر این، با تقویت و ارتقای فرهنگ دانشگاهی، ساختار و مدیریت، جنبه های مالی و اقتصادی، سیاست های آموزشی و پژوهشی و نظام سنجش و ثبت حقوقی مناسب می توان بسترهای لازم برای ایجاد تناسب را فراهم نمود.