اصلاح اخلاقی

کارکرد اصلاحی و درمان مجازات ها در فرآیند تحولات حقوق کیفری متحول گردیده است؛ بررسی تاریخ حقوق کیفری حاکی از آن است که کارکرد مذکور زمانی از طریق مجازات های بدنی، پس از آن در بستر کیفر زندان و نهایتاً از طریق مجازات های جامعه- مدار مورد توجه سیاست گذاران کیفری بوده است. تحول در زمینه مجازات ها از سمت کیفرهای طردکننده به سمت تدابیر جامعه-مدار تحولی مؤثر را در زمینه بازپروری بزهکاران به وجود آورده است به طوری که اصلاح مجرمین به نحو عادلانه تر و مطلوب تری قابل دستیابی بوده است. مقاله حاضر این موضوع را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که بهره گیری قضات از نهادهای پیش بینی شده در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، از جمله مجازات های جایگزین حبس، نهاد تعویق صدور حکم و نهاد معافیت از کیفر توسط قضات می تواند ضمن اجتناب از آثار نامطلوب بازپروری بزهکاران در محیط بسته (زندان)، سیاست جنایی ایران را در این خصوص به سمت مرحله ای نوین رهنمون سازد.

برای آگاهی بخشی و اصلاح رفتار افراد خطاکار معمولا شیوه های تربیتی گوناگونی از جمله موعظه، انذار، تبیین، تنبیه و ... به کار برده می شود. یکی از شیوه های واکنش به خطای افراد، "ملامت" است. آثار و پیامدهای ضد و نقیضی برای ملامت ذکر شده است؛ از آثار کاملا منفی و مخرب تا آثار مثبت و سازنده؛ حتی گاهی ملامت برای پی بردن به خطا و ایجاد احساس ندامت و اصلاح خویشتن مفید تلقی شده است. اما در مجموع، این نوع مواجهه تا کنون کمتر به عنوان یک شیوه تربیتی مورد توجه اندیشمندان اخلاق و تربیت قرار گرفته است. در این تحقیق ابتدا مولفه های شناختی، عاطفی و رفتاری ملامت مورد بررسی قرار گرفته و سپس شرایطی که باعث می شود که ملامت کارکرد سازنده، اصلاحی و تربیتی پیدا کند، بررسی شده است. بر اساس یافته ها، این امکان وجود دارد که با رعایت شرایطی هشت گانه، به نوعی فرد خطاکار را مورد ملامت قرار داد که اثرات سازنده و تربیتی برای او در پی داشته باشد. شروط هفت گانه در مقاله مورد تبیین و بحث قرار گرفته اند.