شاخص های سالمندی

یکی از مهم ترین موضوعات قرن بیست ویکم مسئله سالخوردگی جمعیت و پیامدهای ناشی از آن است. هدف از پژوهش حاضر تحلیل فضایی نماگرهای جمعیتی سالمندان (جمعیت 65 سال و بالاتر) در نواحی شهری و روستایی ایران است. روش مطالعه توصیفی - تحلیلی است و براساس هدف کاربردی است. برای جمع آورى اطلاعات از روش کتابخانه اى و اسنادى استفاده شده است و داده هاى خام مقاله براساس داده های سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1395 است. به منظور بررسى ویژگی هاى فضایى جمعیت سالمند از شاخص های نسبت سالمندی، نسبت وابستگی سالمندی، شاخص سالمندی، و شاخص پیری استفاده شده است. برای تحلیل فضایی شاخص ها از روش های لکه های داغ و خودهمبستگی فضایی موران در محیط نرم افزار Arc GIS استفاده شده است. نتایج نشان می دهد درصد جمعیت سالمند کشور طی دوره 1335 تا 1395 بیش از 5/1 برابر افزایش داشته است و پیش بینی می شود نسبت جمعیت سالمند به کل جمعیت از 1/6 درصد در سال 1395 به 4/20 درصد در سال 1440 برسد. نتایج حاصل از روش لکه های داغ نیز نشان می دهد نواحی شمالی و مرکزی کشور دارای مقادیر بالاتری از شاخص های سالمندی اند و خوشه فضایی داغ را تشکیل داده اند. در حالی که نواحی جنوب شرق، جنوب، و جنوب غرب کشور دارای مقادیر پایین تری از شاخص سالمندی بوده و خوشه فضایی سرد را تشکیل داده اند.

امروزه، پدیده سالخوردگی جمعیت و ارتباط آن با شاخص های باروری، نیازمند سیاست گذاری و برنامه ریزی های مناسب برای کاهش این پدیده است. هدف این مطالعه، بررسی رابطه شاخص های باروری و سالخوردگی جمعیتی در ایران، براساس مدلسازی ساختاری است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی، از نوع تحقیقات کاربردی بوده و شیوه های جمع آوری اطلاعات اسنادی است. برای جمع آوری داده ها، از سالنامه آماری کشور و سرشمارهای عمومی نفوس و مسکن، طی سال های 1335 الی 1395 استفاده گردیده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که متغیرهای حرکات طبیعی جمعیتی (الگوهای جمعیتی) کل کشور، طی سال های 1335 1395 دارای روندی نزولی و شاخص های سالمندی دارای روندی صعودی بوده است. همچنین، نتایج نشان داد، ارتباط منفی و معنی داری بین متغیر الگوهای جمعیتی، با سالمندی در کل کشور به میزان 881/0 و با مقدار t 114/5، وجود دارد. در مجموع، عوامل مربوط به الگوهای جمعیتی کل کشور، 9/73 درصد واریانس متغیر وابسته نرخ سالمندی را تبیین می کنند. با توجه به وضعیت سالخوردگی جمعیت در کشور، اجرای مداخلات کارا و مؤثر در شاخص های باروری، در جهت بهبود وضعیت شاخص های سالخوردگی امری ضروری است.