اصطلاحات فلسفی

در مقاله ی پیش رو چنان که از عنوانش پیداست می خواهیم به معرفی، نقد و بررسی ترجمة فارسی جلد چهارم از دورة ده جلدی تاریخ فلسفة راتلجبا عنوان رنسانس و عقل باوری سده ی هفدهمبپردازیم. نگارش این اثر را جمعی از برجستگان و صاحب نظران طراز اول دانشگاه های دنیا درباره ی دوره ی نوزایی و عقل گرایی برعهده دارند و سرویراستار این مجلد نیز اسپینوزاشناس معروف، پارکینسُن است.  این اثر را انتشارات راتلج به سال 1993 منتشر کرده و در سال 1392 نیز حسن مرتضوی آن را به فارسی درآورده و انتشارات پویه نگار وظیفه ی نشر آن را عهده دار شده است. نویسنده قصد دارد در مقدمة مقاله، نخست معرفی اجمالی از این دوره ی ده جلدی و ویژگی های آن به دست داده و در ادامه، مجلد چهارم از این مجموعه را معرفی کند و جایگاه این اثر را در میان آثار مشابه در زبان فارسی را نشان دهد. سرانجام پیش از ورود به بخش اصلی مقاله، مترجم کتاب به اجمال معرفی می شود. نقد و بررسی ترجمة فارسی این اثر که بخش اصلی مقاله را به خود اختصاص می دهد، در دو بخش صوری و محتوایی تنظیم شده که نخست از جنبة صوری و شکلی به نقد و ارزیابی می پردازیم و در بخش دوم، ترجمه را از منظر محتوایی و تخصصی بررسی می کنیم.

علم کلام در سیر تطور تاریخی خود، همواره با رویکردهای مختلفی مواجه بوده است. یکی از رهیافت های مشهور در کلام شیعی، رویکرد عقل گرایی فلسفی است. در مکتب «کلام فلسفی»، مسایل و دعاوی کلامی با استفاده از وجودشناسی و بهره گیری از قواعد و اصطلاحات فلسفی، در قالب روش برهانی تقریر و تبیین می شوند. دیدگاه رایج، شکل گیری و تأسیس این مکتب را در قرن هفتم توسط خواجه نصیرالدین طوسی می داند؛ لیکن ما دراین نوشتار بر آنیم تا با روش توصیفی تحلیلی، ضمن ارایه تعریفی جامع از کلام فلسفی، با استنباط معیارها و مؤلفه های این مکتب کلامی، به بررسی و تحلیل نقش ابواسحاق نوبختی در پیدایش کلام فلسفی شیعه بپردازیم. بی شک، بازشناسی ملاک ها و شاخص های این مکتب کلامی ازجمله: طرح مباحث وجودشناسی در آثار کلامی؛ بهره گیری از اصطلاحات و قواعد فلسفی؛ اخذ رهیافت برهانی در اثبات دعاوی کلامی؛ استقلال عقل و استناد حداقلی به ادله نقلی، در فهم نحوه شکل گیری و زمان پیدایش این مکتب از اهمیت فراوانی برخوردار است.