اخلاق خدامحور

این مقاله شرحی است بر کلام امام محمدباقر علیه السلام در اوصاف مؤمنان. یکی از صفات شیعیان واقعی نزد امام باقر علیه السلام آن است که از ستایش و مدح دیگران شاد نمی شوند. هرچند انسان به طور طبیعی دوست دارد از او به نیکی یاد شود و زشتی هایش پنهان بماند. اما در روایت هم آمده که اجازه ندهید چاپلوسان، فرصت تعریف و تمجید از شما را بیابند؛ زیرا صرف نظر از دلایل تعبدی، قوام زندگی انسان به روابط اجتماعی است و اگر کسی بخواهد در انزوا زندگی کند و به دیدگاه مردم درباره خود اهمیت ندهد، پیشرفتی برای او حاصل نمی شود. افزون بر این، اگر عیوب انسان آشکار شود و مردم از کاستی ها و عیوب یکدیگر باخبر باشند، زندگی اجتماعی مختل شده، اعتماد افراد نسبت به هم سلب می شود. به همین دلیل، خدای متعال ستارالعیوب است. در پایان این مقال نیز راه کارهایی حضرت استاد برشمرده اند که انسان از مدح دیگران خوشحال نشود.

نظریه امر الهی از نظریه های کهن فلسفه اخلاق و بحث در رابطه دین و اخلاق است و پیشینه آن به مناظره سقراط و اوثیفرن بازمی گردد. در عصر کنونی بحران معنویّت، اخلاق و حقوق انسان ها و نیز مسئله جهانی شدن و استحاله فرهنگ ها و چالش هویّت ملت ها، گفتمان غالب و دغدغه مهم بشر است؛ درنتیجه بار دیگر به دین و اخلاق توجه جدی می شود و لزوم التفات به نظریه های بومی و سازگار با فرهنگ جامعه اهمیت می یابد. می توان تقریرهای مختلف نظریه امر الهی را در آرا و اندیشه های فلاسفه و حکمای دوران مختلف جست وجو و بررسی کرد؛ بنابراین این پژوهش با روش تحلیلی تطبیقی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای، ضمن واکاوی ایدئولوژی فلسفی فردوسی در حوزه دین و اخلاق و بررسی نتایج عملی آن در تبیین جایگاه و حقوق انسان در زندگی فردی، اجتماعی، سیاسی و... به مقایسه افکار او با تقریرهای نظریه امر الهی می پردازد؛ نیز با معرفی فردوسی در جایگاه یک نظریه پرداز بزرگ فلسفه اخلاق و فلسفه سیاسی با دیدگاه خرد الهی و حیات اخلاقی خدامحور، می توان تفکر او را تقریری تازه از نظریه امر الهی به شمار آورد.