یادگیری زبان عربی

در دنیای امروز یادگیری زبان دوم از ملزومات پیشرفت تحصیلی و شغلی است و یکی از نیازهای اساسی در این حیطه، تأثیرات محیط کلاسی بر «انگیزش» و «خودکارامدی» دانش آموز در یادگیری زبان دوم است. خودکارامدی و انگیزه تحصیلی از عوامل مهم در یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان هستند. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه علی ادراکات محیطی کلاسی و انگیزه دانش آموزان در یادگیری زبان دوم با میانجیگری خودکارامدی بوده است. جامعه پژوهش حاضر را دانش آموزان دختر پایه یازدهم دبیرستان شهر مشهد تشکیل دادند. نمونه ۴۰۹ نفری به روش خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شد. برای دستیابی به هدف های پژوهش، سه پرسش نامه «ادراکات محیطی کلاس درس عربی»، «خودکارامدی یادگیری زبان عربی» و پرسش نامه «انگیزه یادگیری زبان عربی» توسط محقق طراحی شد. پایایی پرسش نامه ها از «روش هم سانی درونی» (آلفای کرنباخ) و روایی آن ها به دو شیوه روایی سازه و محتوایی اعتبارسنجی شد. برای تحلیل داده ها از «ضریب هم بستگی پیرسون»، «تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی» و «مدل یابی معادلات ساختاری» استفاده شد. نتایج اجرای هم بستگی پیرسون نشان داد که مؤلفه های انگیزه یادگیری زبان دوم، دو به دو با هم هم بستگی دارند (001/p<0). با اجرای الگوی معادلات ساختاری، برای آزمون رابطه ادراکات محیطی کلاسی با انگیزه یادگیری زبان دوم با میانجیگری خودکارامدی در یادگیری زبان دوم، مشخص شد که الگوی پیشنهادی از برازش مناسبی برخوردار است و انگیزه یادگیری زبان عربی از طریق ادراکات کلاسی با میانجیگری خودکارامدی قابل پیش بینی است.

ارتباط گسترده زبان فارسی و عربی از دیرباز تاکنون سبب پیدایش پیوند واژگانی عمیق بین دو زبان شده است؛ به گونه ای که گاه در یک جمله فارسی تمامی اجزای تشکیل دهنده آن (به جز عوامل پیوند دهنده) واژگان عربی هستند. این حجم زیاد از واژگان مشترک بین دو زبان، حکم چاقوی دو لبه را دارد؛ زیرا از طرفی به تسریع فرایند آموزش و یادگیری زبان عربی کمک می کند و از طرفی دیگر به دلیل تفاوت معنایی و کاربردی که در دو زبان دارد به تداخل زبانی منجر می شود. هدف از این پژوهش، ارزیابی عملکرد فارسی زبانان عربی آموز در به کار گیری این واژگان در مهارت نگارش 1 و 3 و مقایسه عملکرد آن ها در این دو مهارت بود. جامعه آماری پژوهش متشکل از 10 دانشگاه دولتی ایران و نمونه آماری نیز متشکل از 199 دانشجوی زبان و ادبیات عربی در مقطع کارشناسی بود. روش پژوهش توصیفی تحلیلی و پیمایشی و ابزار به کار گرفته شده، آزمون محقق ساخته در زمینه مهارت نگارش 1 و 3 بود که شامل واژگان مشترک عربی و فارسی بود. برای تحلیل داده ها از آزمون تی مستقل و رگرسیون لجستیک استفاده شد. نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که زبان آموزان با وجود پیشرفتی که در مهارت واژگانی خود در نگارش 3 نسبت به نگارش 1 داشتند، همچنان در تشخیص تفاوت معنایی واژگان مشترک و نیز به کار گیری این واژگان در زبان عربی ضعیف بودند. عوامل مؤثر در این ضعف تداخل واژگانی و نقص دایره واژگانی است. همچنین، نگاه قواعدمحور نیز سبب تشدید این ضعف شده است.

زبان رسمی بیش از 22 کشور جهان عربی است. فراگیری زبان عربی، برای خیلی از افراد ضروری و درعین حال چالش برانگیز است. یکی از برنامه هایی که برای بهبود و تقویت زبان عربی می توان به کار گرفت، استفاده از روش های تدریس متنوع و خلاق است. این پژوهش به بررسی تأثیر روش های تدریس خلاقانه بر یادگیری زبان عربی در دانش آموزان دوره متوسطه دوم می پردازد. با توجه به اهمیت زبان عربی در فرهنگ و دین اسلام، ارتقاء کیفیت آموزش این زبان ضرورت دارد. روش های تدریس خلاقانه، شامل فعالیت های گروهی، بازی های آموزشی، استفاده از فناوری های نوین و پروژه های عملی، به عنوان ابزارهایی مؤثر در جذب توجه و انگیزه دانش آموزان شناخته شده اند. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی راهکارها و چالش های مربوط به اجرای این روش ها در کلاس های زبان عربی است. روش پژوهش از نوع ترکیبی است. برای این منظور، داده ها از طریق پرسشنامه ها و مصاحبه های نیمه ساختاریافته با معلمان و دانش آموزان جمع آوری شد. نتایج نشان داد که استفاده از روش های تدریس خلاقانه می تواند به بهبود مهارت های شنیداری، گفتاری، خواندن و نوشتن دانش آموزان کمک کند و همچنین موجب افزایش انگیزه و علاقه مندی آن ها به یادگیری زبان عربی گردد. با این حال، چالش هایی نظیر کمبود منابع آموزشی، عدم آشنایی معلمان با روش های نوین و فشارهای درسی موجود، مانع از اجرای کامل این روش ها می شود. در نهایت، این پژوهش پیشنهاد هایی برای بهبود شرایط تدریس زبان عربی ارائه می دهد، ازجمله برگزاری کارگاه های آموزشی برای معلمان و تأمین منابع آموزشی مناسب.