مؤلفه های طراحی

کیفیت محیط یکی از عوامل مؤثر بر دلبستگی انسان به محیط است. محیط های بی کیفیت، خالی از جمعیت گشته و به تبع آن، سرزندگی در آن کاهش می یابد. بنابراین سرزندگی و نشاط یکی از معیارهای اصلی مکان هایی است که از کیفیت بالای برنامه ریزی و طراحی برخوردارند. امروزه توجه صرف به جنبه کمی طراحی سبب کاهش کیفیت اغلب فضاهای فرهنگی و در نتیجه کاهش سرزندگی شده است. روش انجام این مقاله کمی و کیفی و به صورت توصیفی- تحلیلی بوده و بدین منظور از منابع کتابخانه ای اعم از مقالات و کتاب های تخصصی معتبر بهره گرفته شد تا نتایج پژوهش های متنوع سایر محققین در حوزه رشد سرزندگی در کالبد فضا مورد مطالعه قرار گیرد. از طریق مطالعه ی کتابخانه ای مولفه های مؤثر پژوهش استخراج شده و به صورت چهارچوب نظری تدوین گردید. جامعه آماری تحقیق شامل شهروندان شهر رشت و نمونه مورد تحقیق 384 نفر می باشد. ابزار جمع آوری اطلاعات میدانی، پرسشنامه پاسخ بسته می باشد که پس از بررسی روایی و پایایی مورد استفاده قرار گرفت. نهایتاً پاسخ های پرسشنامه با نرم افزار «اس پی اس اس » مورد بررسی قرار گرفت. از آزمون تی تک نمونه ای جهت بررسی فرضیات و از آزمون الویت بندی فریدمن برای رتبه بندی متغیرها استفاده گردید. مطابق یافته ها، تعامل بنا با طبیعت، ایجاد فضاهای اجتماع پذیر و سازماندهی شده می تواند موجب ارتقاء حس سرزندگی در بناهای فرهنگی گردد. همچنین سازماندهی فضایی، اجتماع پذیری فضا و تعامل بنا با طبیعت به ترتیب مهمترین عوامل در آزمون فریدمن شناخته شدند. بر اساس مؤلفه های مؤثر شناسایی شده در ارتقاء سرزندگی در فضای فرهنگی، راهکارهای طراحی متناظر با آن پیشنهاد شده است.

خودشکوفایی، مرتبه عالی نیاز انسانی و یک نیاز موجود است که تمایل به رشد و تحقق توانایی های بالقوه و استعدادهای فرد دارد. با ایجاد فضایی مناسب در دانشگاه ها، می توان به اغنای این نیاز کمک کرد. در حال حاضر، یکی از مسائل دانشگاه ها این است که فضاهای جمعی دانشگاه ها بیشتر برای رفع نیازهای فیزیکی و احتیاجات بنیادین اولیه دانشجویان به کار گرفته شده؛ به عبارتی دیگر، فضاهای جمعی دانشگاه، با توجه به خودشکوفایی و اغنای آن طراحی و ساخته نشده اند. هدف از این تحقیق، ارائه مؤلفه های طراحی فضاهای جمعی دانشگاه در پاسخ به نیاز خودشکوفایی (حصول به خودشکوفایی دانشجویان) است. روش تحقیق در این پژوهش، ترکیبی از روش کمی و کیفی شامل؛ روش اسنادی، روش تحلیل محتوای کیفی، روش زمینه یابی یا پیمایشی از نوع دلفی و علی- مقایسه ای بوده که در چهار مرحله به انجام رسیده است. در مرحله اول به روش اسنادی، ادبیات موضوع مورد بررسی و عوامل مؤثر بر خودشکوفایی، شناسایی شدند. در مرحله دوم به روش دلفی و در سه گام اجرا و لیست اولیه، صفات فضایی به همراه دسته بندی مربوطه استخراج شدند. در مرحله سوم به روش علی-مقایسه ای، بر اساس یافته های مرحله دوم، پرسش نامه بسته تنظیم و میان جامعه آماری توزیع شد. داده ها، از طریق آزمون تحلیل واریانس چند متغیره مانوا مورد تحلیل قرار گرفته و مهم ترین صفات فضایی مؤثر بر اغنای خودشکوفایی دانشجویان به دست آمدند. در مرحله چهارم، لیستی از مؤلفه های طراحی که صفات فضایی جهت شکل گیری در فضا می طلبند، از منابع و نظرسنجی از متخصصین استخراج شده و سپس، پرسش نامه ای جهت بررسی تأثیر مؤلفه های طراحی بر شکل گیری صفات فضایی، تنظیم و میان متخصصین توزیع شد. نتیجه این مرحله، استخراج مؤلفه های طراحی فضاهای جمعی دانشگاه است. نتایج پژوهش نشان دادند مهم ترین صفاتی که در فضاهای جمعی دانشگاه باید وجود داشته باشد تا منجر به خودشکوفایی دانشجویان شود، صفات فضایی حریم شخصی و خلوت، حضورپذیری، سادگی در سازمان دهی محیطی و اجتماع پذیری هستند.