تقیه سیاسی

یکی از سیاست های کاربردی ائمه -علیهم السلام- در زمینه حفظ تشیع واسلام تقیه است. تقیه دربرخورد با دولت و خلیفه حاکم، تقیه سیاسی نامیده می شود و در بُعد گفتاری و از طرف اهلبیت علیهم السلام به روایات تقیه سیاسی تعبیر می شود. اگرچه دررابطه با تقیه، اهداف و انواع آن پژوهش هایی انجام گرفته اما در رابطه با تقیه سیاسی تعریف دقیق و ملاک های مشخص ارائه نشده است. شناخت ملاک های تقیه سیاسی در بازشناسی ظهور کلام اهلبیت و مراد واقعی آنان نقش به سزایی ایفا می کند. این مقاله در پی پاسخ به این سؤال است که آیا برای روایات تقیه سیاسی شاخصه هایی وجود دارد که به وسیله آن بتوان روایات تقیه سیاسی را از روایات دیگر تشخیص داد؟ نگارنده دراین پژوهش با بررسی های لغوی و روایی تعریف جامعی از تقیه سیاسی ارائه داده و با مراجعه به متون روایی و منابع تاریخی شاخصه هایی از قبیل تصریح به تقیه ای بودن روایت، شرایط زمانی صدور روایات، روایات مدح خلفا، مخالفت با عقاید مسلم شیعه، عنوان خاص در روایات و تخریب اصحاب معرفی کرده است. نتیجه بررسی حاضر این است که با شناخت تاریخی و شرایط سیاسی زندگی اهلبیت علیهم السلام می توان به ملاک های مشخصی برای تشخیص روایات تقیه ای سیاسی دست یافت و در جهت الگوگیری از ائمه به آن ها تمسک کرد. ملاک ها و مستندات پیش گفته در مقاله بطور تفصیلی مورد بررسی قرارگرفته است.

تقیه به عنوان یکی از مسائل پر تنش میان شیعه و سنی که به مثابه شبهه و پرسش همواره مطرح بوده است. در بسیاری از موارد ضرورت ایجاب می کند که انسان عقیده و ایمان خود را پنهان کرده و عمل خود را تغییر دهد. این رفتار که نوعی تاکتیک دفاعی حساب می آید و نه عکس العمل حاکی از ضعف و ترس، تقیه نامیده می شود، در حقیقت خود پیش از اینکه حاکی از ضعف و ترس باشد، به نوعی دفاع از خود یا عقیده و ایمان خویشتن است. مشروعیت تقیه در نظر فقیهان و متکلمان امامیه، مستند به آیات و روایات و امری مسلم است به نحوی که در شرایطی خاص، خود بخشی از ایمان محسوب می شود. التزام به تقیه و رَوایی آن بی تردید انواع، آثار و لوازمی را به دنبال دارد که علی القاعده باید به آنها نیز ملتزم بود. یکی از انواع تقیه و شاید کاربردی ترین آن، تقیه سیاسی است. تقیه سیاسی یکی از سیاست های کاربردی ائمه -علیهم السلام- در زمینه حفظ تشیع واسلام بوده است. تقیه دربرخورد با دولت و خلیفه حاکم، تقیه سیاسی نامیده می شود و در بُعد گفتاری و از طرف اهلبیت علیهم السلام به روایات تقیه سیاسی تعبیر می شود. فرضیه اصلی در این پژوهش این است که تقیه به طور کلی و تقیه سیاسی به طور خاص در حفظ اسلام و تشیع همواره از ابزار مسلمانان بوده است. روش تحقیق در این پژوهش روش توصیفی-تحلیلی است .