الثقافه

مفهوم جدید تمدن در غرب را باید از قرن هجدهم و نقطه ارتباط بین تمدن و مدرنیته دنبال کرد. لفظ تمدن در نیمه دوم قرن 18 در فرانسه مفهو مسازی شد و به معنای «طراحی جامعه که در آن حقوق و قوانین شهری جایگزین قوانین نظامی شود » به کار رفت. در قرن 18 با توجه به ایده های پیشرفت و با تکیه بر ایده روشنگری و مفهوم مدرنیته، مفهوم جدیدی از تمدن شکل می یابد که در آن بر تحول دنیوی و البته غیردینی و بر پیشرفت خودبنیاد انسانی تأ کید م یشود. مفهوم اخلاقی تمدن در قرن 18 که به معنای ادب در رفتار بوده و بر جنبه فردی و نه اجتماعی تمرکز داشته، در قرن 19 تغییر م ییابد و جامعه و نظم اجتماعی و معرفت نظام یافته در مفهوم واژه تمدن ملحوظ می شود. در قرن بیستم که کاستی های نظریات قرن هجدهم و بیستم آشکار شد، تلا شهای جدیدی در نسبت میان فرد و جامعه و تمدن و فرهنگ پیدا شده و مسائل نوظهوری مطرح گردید. نویسنده نوشتار حاضر را با هدف بررسی تبارشناسی مفهوم تمدن در غرب جدید به رشته تحریر درآورده است. از جمله مباحثی که در مقاله به چشم می خورد بدین شرح اند: تطورات مفهومی تمدن در تفکر نظریه پردازان قرن بیستم تفکیک مفهومی تمدن از اخلاق در غرب جدید تطورات مفهومی تمدن (الحضاره) در دنیای جدید اسلام (بعد از مدرنیته)

لقد جاء ذکر الیمن کثیرا فی النصوص الإیرانیه القدیمه وفی تاریخ فارس القدیم وقد تحدثت کتب و أساطیر کثیره عن ملوک الیمن وعن هاماوران " حمیر " وأبرزها کتاب الشاهنامه للفردوسی الذی یعتبر أحد أهم الوثائق المتعلقه بالتاریخ الإیرانی وغیرها من الکتب. وسنرى أسطوره الملک الضحاک الذی تحدث عنه کثیر من المؤرخین والذین إلی الآن لم یعرفوا من الضحاک وکیف أن بعضهم نسبه إلی بعض ملوک الیمن فی زمن دوله حمیر. کما سنرى أن هناک من المعالم والسمات الیمنیه التی عرفت بها الیمن قدیماً وإلى الآن وما تغنى به الشعراءالإیرانیون کسهیل الیمن وعقیقها وسیفها و ... ونهدف من خلال هذه الدراسه إلی تعریف وجیز بالتاریخ الیمنى المرتبط بالتاریخ الفارسی ولما کان له من روابط قویه ومتینه منذ القدم ونتاج ذلک هو التأثر والتأثیر بین تاریخین عظیمین الیمن وإیران . ولقد کتبت هذه المقاله مستمداً من دواوین الشعراءُ ومن التاریخ الإیرانی ولکن ما یزال الباب مفتوحاً لکل الدارسین والباحثین للتعرف على الحقائق التاریخیه بین إیران والیمن آملین تحقیق الغایه المقصوده والفائده المنشوده من خلال هذه الدراسه ووصولها إلی ذهن القارئ لیطلع أکثر على الروابط الأدبیه والتاریخیه بین هذین البلدین الشقیقین .

رؤیه الإمام علی بن أبی طالب (ع) إلی إشکالیّات الحکومه والمجتمع الدینی، تشیر إلی شده تصدع الحکومه الدینیه بسبب بعض العوامل التی تعکس عدم کفاءه مساهمه الدین فی الشأن السیاسی وإداره شؤون المجتمع. وهذا یعنی أنّ آفات الحکومه الدینیه فی العدید من المجالات آفات ثقافیه، وأنّ دائره تأثیرها واسعه للغایه. یتناول هذا البحث التعریف بالثقافه وتبیین أبعاد الضرر وعناصره فی الحک ومه والمجتمع الدینی فی شتی المجالات علی ضوء ما جاء فی نهج البلاغه خلال المنهج الوصفی - التحلیلی.

حظیت قضایا السرد فی الأدب العربی بنصیب وافر من البحث والتقصی والدراسه؛ وذلک لتعدد فنونه، وتفرعاتها، وتنوع تمثلاتها، ولاسیما تلک الفنون المضمره فی التعابیر التناظریه، والمسکوکات اللغویه، کالقصه والحکایه اللتین تمثل أحداثًا واقعیه اجتماعیه، ینقلها المثل على نحو بناء تمثیلیّ، وأداء تعبیر، فسرد الأمثال قائم على تبادل الأفکار أو نقلها فی الحوار عبر تمثلها، عند تحقق وحده السیاق فی مناسبتین متشابهتین. یکشف العمل الأدبیّ عن جوهر شخصیّه منشئه من جهه، وعن ثقافه المجتمع الذی قیل فیه من جهه أُخرى؛ فلیس من المعقول أن یکون (نهج البلاغه) قد ولد نتیجه اختراع فردیّ من دون اعتمادٍ على معطیات اجتماعیّه خاصه بالفرد والجماعه، ومن غیر المعقول أیضًا أنَّ شکلًا أدبیًا ک (نهج البلاغه) تمیّز بهذا الغنى الاجتماعیّ، قد وجد وبقی قرونًا طویله، ودرسه کتّاب وعلماء وباحثون، یختلف بعضهم مع بعض اختلافًا بالغًا، وینتمون إلى بیئات مختلفه، وإلى قومیات متباینه عبر قرون من الزمان، من غیر أن توجد علاقه داله بین مضمون هذا الشکل الأدبیّ وأکثر الجوانب أهمیه فی الحیاه الاجتماعیّه. ومن هنا جاءت فکره هذا البحث؛ للکشف عن قیمه کتاب (نهج البلاغه) بین سردیات المثاقفه وأعراف المجتمع، عبر دراسه عباراته المثلیه، ومسکوکاته اللغویه التی نقلها الإمام علی (ع) بخبراته وتجاربه من المجتمعات السالف إلى المجتمع الذی یعیشه، فجاء البحث فی مبحثین: أولا المثاقفه الاجتماعیه وسردیات الرمز اللغویّ وثانیا الاعراف والعادات والتقالید المضمره فی الاستعمال العلویّ. والجدیر بالذکر أنَّ البحث قد سار على وفق المنهج التاریخیّ، مع اشمام المنهجین السیاقیّ والوصفیّ التحلیلیّ. وخرج بجمله من النتائج، اهمها: 1. یستطیع الفرد المُبدع الوقوف على بنیه الذات الجمعیّ أن یتأمل المواقف والأحداث، وأن یختار ما یرید من المقولات الاجتماعیَّه التی تشع من أفق ذلک المُبدع من حیث إنَّ المُبدع العبقریّ یُعدُّ فی طلیعه الأفراد الذین یحاولون تکوین ذات جماعیَّه تتجاوز الذات الفردیَّه. 2. تمثلت الأعراف والتقالید والعادات فی أسلوبیه النهج بالعبارات المثلیّه، هی من مخترعات المجتمع العربیّ الجاهلیّ، وهذا یدلُّ على تأثر لغه نهج البلاغه بتلک المواقف والأحداث، حتى أصبح نهج البلاغه سجلًا صادقًا لتاریخ القبائل العربیه قبل الإسلام وبعده، بل مثّل نهج البلاغه سجلاً سردیًا لحضارات أُمم خلت قبل ظهور المجتمع العربیّ.

یسعی هذا البحث أن یدرس دور الثقافه ومکانتها فی تعلیم اللغه الخارجیه وتأثیرها فی تعلّم اللغه الخارجیه و تأثیرها فی تعلّم اللغه العربیه کلغه خارجیه. فی تعلّم اللغه الخارجیه و منها اللغه العربیه و استخدامها المتناسب، تعلیم الثقافه لم یکن مؤثراً للسیاقات المختلفه فقط، بل فی مواضع تعلیم الثقافه مع اللغه الخارجیه التی لا مفرّ منها نستطیع أن نستخدم طرقا مختلفه. فی الواقع تعلیم اللغه العربیه خارج عن إطار لغه المقصد الثقافیه لم یکن مفیداً إلاّ إت یرافق بعض مواصفات ثقافه مجتمع تلک اللغه، لهذا حلّ مسائل تتعلّق باللغه والثقافه تساعد جوده عملیه تعلیم اللغه العربیه کلغه خارجیه وتحقّق الأهداف العلمیّه للتعلیم أی الإشراف علی اللغه العربیّه من قبل متعلّمیها کأداه لإیجاد العلاقه. النقطه الهامه فی تعلم إحدی اللغات الأجنبیه هی إننا بالنظر إلى الإتجاهات الثقافیه للمجتمعات لتعلّمها اللغات الأجنبیه، نجد أن هذا النهج یتأثر بالثقافه بالمعنى العام للکلمه. هذا البحث ، یحاول من جهه ، أن یدرس دور اللغه والثقافه فی تعلیم اللغه العربیه من خلال النظر فی هذین المفهومین. لتحقق هذا الهدف، قد عالجنا المباحث النظریه المعروضه فی هذا المجال وتقدیم أمثله لتوضیح المناقشه. من ناحیه أخرى، یتم دراسه القضایا المتعلقه بعملیه تدریس اللغه وتعلمها فی هذا المجال. فی هذا البحث اعتمدنا علی الأسلوب التوصیفی- التحلیلی.

بحثت فى هذه المقاله عن تأثیر احدى اللغتین الفارسیه و العربیه فى الاخری و صله الشعبین قبل الاسلام و بعده بینهما: و بعثت حول الصلات الاجتماعیه والسیاسیّه وأسلوب الحکومه، وتلک الآثار الأدبیه التی تدور حول مواضیع و معان مشترکه، وتلک المفردات التی انتقلت من احدی اللغتین الى الأخری و کیف تسلط الضّخاک العربی علی بلاد ایران وکیفیّه عزله من الحکومه من ناحیه کاوه الحدّاد وأفویدونغ،کما بحثت فی اتّصال زال بن سام مع رودابه السیده العربیه، و هى بنت مهراب ملک کابل الذى کان من سلاله الضحاک الیمنی زواجه، و ولاده رستم بطل الشاهنامه، وکما جاءت فیها خلاصه قصه سابوم الفارسی مع نضیره العربیه التی تتّصل بالواقع من التخیل اأسطور فی، و تسرّب انعکاسه الی الشعر العربی و یدل على أنه کان رجلا عجباٌ، و نظم الشعراء فیه أشعاراٌ کثیره. وقد ذکرت الحیره و تاریخ بنائها وکیفیّه التبادل اللغوی و الأدبی التّی نریها من ناحیه الحکام و تابعی الملوک الایرانیین. و تطرح أخبار بهرام جوم مع النعمان بن المنذم مربّیه، و العلاقات السیاسیّه والتجاریّه و المبادلات اللغویّه و الثقافّیه التی کانت بین هذین الشعبین. 

یصور جبران فی هذه المقاله فئتین المتضادین فی المجتمع البشری. فئه الاولی أو أبناء الکآبه هم بناه الحضاره، وفئه الثانیه أو أبناء المسرات، هم الذین تاریخهم بکامله هو تاریخ العنف والحرب والقتل وإراقه الدماء. عنوان مقاله جبران یدلّ علی الثنائیه مفارقه وتضاد بین الکابه والمسرات أو بین الخیر والشرّ. جبران فی آثاره یمیل إلی التفاصیل والجزئیات وهذه من میزات الفکر التحلیلی. ونستنتج فی هذه المجموعه إن الکآبه فی رأی جبران ناجمه عن الألم ولکنه ألم مبدع خلّاق وتتصف بالتأمل والمراقبه. هذه المجموعه تحمل رساله اجتماعیه وغرض جبران منها اصلاح المجتمع البشری. نلاحظ التوازن فی المقاطع وفی الجمل، والایقاع فی التکرار وفی التعلیل. رؤیه جبران خلیل جبران تتغیّر بالنسبه للمفاهیم من زمان إلی آخر.

لا شک فی أنّ النقد الثقافی عنصر من عناصر الدرس اللغوی الحدیث الذی یکشف عن طبائع النصوص اللغویه ویبحث فی خبایاها، ویمکننا من التعرف على أسس کل مجتمع وطبیعه ثقافته وثقافه أفراده، ومدى الحرص على بیان متعلقات النصوص، ومحتواها، فلم یکن اختیار هذا العنوان: النسق وأنواعه فی کتاب المستطرف فی کل فن مستظرف" للأبشیهی من قبیل الصدفه، وإنما هنالک الکثیر من الأسباب منها أن هذا الکتاب من أهم الکتب التی تتمحور على الأخلاق والأدب وأخبار العرب. إن أهمیه هذا الموضوع تکمن فی أنه ینبع من النقد وهذا ما یسترعی الاهتمام، وجمع بین التلقی قدیماً وحدیثاً وأسس لممارسه جمالیات التلقی على الخطاب النقدی، وحاول استنباط مهام القارئ فی النصوص الأدبیه القدیمه، والتوصل إلى إن ما وصلت إلیه نظریه التلقی کان ممارساً، وواقعاً فی العملیه النقدیه العربیه قبل الآن. وقد اتبعنا بدراستنا هذه مناهج عدیده منها ما ارتبط بنظریه النقد الثقافی وما یتصل بها من منهج التأویل، ومنها المنهج البنیوی، والذی اعتمد على تناول الوثیقه النقدیه کبنیه سیاقیه معزوله عن باقی البنی. کذلک اعتمدنا المنهج التاریخی الذی من خلاله نبحث عن تاریخ الماده وجذورها تاریخیاً، وإسقاط معاییر نظریه التلقی المعاصره على النصوص النقدیه القدیمه. وأخیرا خلصت الرساله إلی نتائج من أهمها: أنه کان المهیمن الغالب والأکثر دورانا فی کتاب المستطرف من الانماط والانساق الثقافیه هو النمط الاجتماعی. النسق السیاسی کان الاقل حضورا من بین الانساق الثقافیه المهیمنه على نصوص الابشیهی، ولعل السبب فی ذلک راجع إلى السلطه الحاکمه آنذاک وما انعکس من آثاره، وانصراف المؤلفین إلى الإضمار و إخفاء الرمز فی مضمنات الکلام، وقلّ التصریح به حتى کان شبیها بالانعدام.