شریعت نامه نویسی

فلسفه سیاسی در ایران دوره اسلامی به دو دوره؛میانه و معاصر تقسیم می شود. در دوره میانه که به انقلاب مشروطه ختم می شود فلسفه سیاسی به یگانگی با دین تمایل دارد و قواعد تولید تفکر و فلسفه سیاسی، مبتنی بر سلطه متون دینی بوده و اهمیت عقل در توضیح بی تذکر آرای گذشتگان خلاصه می شود و به نوعی فلسفه سیاسی به ارشاد نامه نویسی، سیاست نامه نویسی و شریعت نامه نویسی تبدیل می شود. در عین حال، فلسفه سیاسی تفسیری اقتدار گرایانه به خود می گیرد. در دوره دوم به تبعیت از دوره اول به دنبال احیاء مفاهیم سنتی هستند و عقل و اندیشه به دنبال شرح و تفسیر است ولی در عین حال، اقتدار گرایی در آن از بین می رود. به عبارت دیگر، در دوره دوم هم در زمینه فلسفه سیاسی و هم در زمینه اقتدار گرایی با نوعی خلأ مواجه هستیم.

شریعت نامه نویسی به عنوان یک دستورالعملدر فقه سیاسی، اهمیت ویژه ای در اندیشه سیاسی اسلامی ایران، داشته است. این پژوهش بر آن است که با تمرکز بر اندیشه آخرین شریعت نامه نویس دوره میانه یعنی فضل الله بن روزبهان خنجی در عصر تثبیت قدرت حکومت شیعی مذهب، شاه اسماعیل صفوی و افول خلافت، به این پرسش پاسخ گوید که روزبهان خنجی، مسائل جامعه را چه می داند و راه حل برون رفت از آن مسائل در اندیشه وی کدام است؟ به رغم علم به وجود عوامل مختلف، ما پاسخ خود را با توجه به نظریه بحران اسپریگنز در فهم نظریه های سیاسی، بر این فرضیه استوار کردیم که روزبهان خنجی بحران اساسی جامعه سده های نهم و دهم هجری را گسترش فِرَق مختلف، به قدرت رسیدن سلاطین غیرمذهبی و بی توجهی به اجرای شریعت در سرزمین های اسلامی می داند و به نظر او دلیل بروز این بحران، نبود رهبر مذهبی (خلیفه/امام) و به تبع آن عدم اجرای حقیقی حدود الهی است. بنابراین بازگشت به جلال و شکوه دوران خلافت اسلامی یا ظهور امام زمان، آرمان جامعه و راه حل برون رفت از بحران، هدایت امرا و آشنا کردن ایشان با احکام، حدود شرعی و شریعت، برای فرمانروایی است. گردآوری اطلاعات این پژوهش اسنادی و آرشیوی، و روش تحلیل اطلاعات، تفسیری است.