اصلاحات بازنشستگی

عمر جوان ترین سیستم های بازنشستگی در جهان و کشور ما از 30 سال گذشته است و با توجه به تحولات جهانی و عدم تحقق فرض های زمان تأسیس این صندوق ها، اکنون مخاطرات زیادی فراروی این طرح ها قرار دارد. سیستم های چندلایه در اغلب کشورهای جهان به عنوان رویکرد برتر اصلاحات بازنشستگی شناخته شده اند. خوشبختانه در کشور ما نیز برقراری سیستم بازنشستگی چندلایه در قانون برنامه پنجم توسعه پیش بینی گردیده است.  به بخش خصوصی نیز اجازه ایجاد صندوق های بازنشستگی و رقابت با سایر بخش ها داده شده است. بااین حال اگر پیش نیازهای لازم وجود نداشته باشد انجام این اصلاحات مسلماً محکوم به شکست است. هدف از انجام این پژوهش شناسایی و اولویت بندی عوامل تسهیل گر اجرای سیستم بازنشستگی چندلایه بوده است. برای پی بردن به معناداری عوامل شناسایی شده، از دو روش آزمون ناپارامتریک دو جمله ای و تحلیل عاملی اکتشافی بهره گرفته شده است. از تحلیل عاملی برای گروه بندی 43 متغیر شناسایی شده و از آزمون فریدمن برای اولویت بندی این عوامل استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که از میان عوامل درون زا، ثبات مالی سیستم جدید و تقویت هیئت حاکمیت و از میان عوامل برون زا، شرایط خاص کشور و شرایط اقتصاد کلان، مهم ترین عوامل مؤثر بر تسهیل اجرای سیستم چندلایه شناخته شده اند.

مقدمه: سازمان تأمین اجتماعی به عنوان بزرگ ترین صندوق بازنشستگی کشور ازنظر مالی و جمعیتی شرایط نامطلوبی دارد. بسیاری از پژوهشگران و سیاست گذاران، افزایش سن بازنشستگی را به عنوان راهکاری برای مواجهه با این شرایط پیشنهاد داده اند که در مطالعه حاضر به ارزیابی این پیشنهاد پرداخته می شود. روش: روش مورداستفاده در این مطالعه، روش شبیه سازی خرد است که در آن یک نمونه یک درصدی از بیمه شدگان و مستمری بگیران صندوق تأمین اجتماعی انتخاب شده و اثر افزایش سن قانونی بازنشستگی در یک دوره 100 ساله (از سال 1399 تا 1498) موردبررسی قرار گرفته است. یافته ها: یافته های این پژوهش نشان می دهد که اگر سن بازنشستگی در ابتدای دوره شبیه سازی به میزان 5 سال افزایش یابد، نرخ حق بیمه لازم برای برابری مصارف و منابع نقدی صندوق در سال 1422 به 56 درصد (به جای 63 درصد در حالت عدم افزایش سن) و در سال 1498 به 118 درصد (به جای 125 درصد) خواهد رسید. بحث: اثرگذارنبودن معنادار افزایش سن بازنشستگی بر تراز مالی صندوق می تواند به دلیل جمعیت بالای افراد نزدیک به بازنشستگی، عدم وجود حداقل سن بازنشستگی برای مشاغل سخت و زیان آور، افزایش مستمری ناشی از افزایش سابقه بازنشستگی و سهم 41 درصدی هزینه های مستقل از سن بازنشستگی در مصارف صندوق باشد. بدین ترتیب لازم است در کنار برنامه ریزی برای افزایش سن بازنشستگی اقدامات دیگری ازجمله اصلاح قواعد بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور و افزایش تعداد بیمه پردازان از طریق تشویق بیمه پردازی اختیاری، کاهش گریز بیمه ای و افزایش جمعیت شاغل را موردنظر قرار داد.