مصالح پایدار

گرچه ایران از غنی ترین منابع انرژی برخوردار است، اما تلف کردن و استفاده نادرست از آن ها خسارات جبران ناپذیری را به بودجه سالانه کشور تحمیل می کند لذا بهینه سازی مصرف انرژی از طریق مدیریت آن در امر ساخت وساز از جایگاه مهمی برخوردار است. منابع اطلاعاتی بسیار زیادی در مورد ویژگی های مواد ساخت وسازی که مسئولیت پذیری زیست محیطی را در برداشته باشند، وجود دارد؛ چه در طراحی و چه در اجرای ساختمان سازی، اما منابع بسیار اندکی برای طراحی داخلی ساختمان های متمرکز در دست است. به منظور طراحی داخلی مراکز تجاری و کاهش اثرات زیست محیطی ساختمان ها، طراحان می بایست درک عمیقی از موضوعات طراحی داخلی پایدار داشته باشند، زیرا آن ها هستند که مؤلفه های داخلی ساختمان را تعیین می کنند. با توجه به رویکرد بالا این سؤال پژوهشی در ذهن به وجود می آید که: طراحان داخلی تجاری ایرانی چقدر نسبت به طراحی پایدار آگاهی دارند و این نوع طراحی چطور می تواند اثرات زیست محیطی ساختمان را تقلیل دهد؟ آموزش مباحث مرتبط با پایداری به عنوان اولین گام در آشنایی با ضرورت مباحث پایداری و تلاش در آگاه سازی و ترویج این مباحث محسوب می شود. روش تحقیق بکار گرفته شده در این نوشتار مبتنی بر مطالعات اسنادی و مرور متون و توزیع پرسشنامه بین معماران داخلی و تحلیل آن است. نخست به بیان فرهنگ و سیمای مواد پرداخته شده و با تشریح لزوم توجه به معماری پایدار و اخلاق زیست محیطی به ذکر اصول پایداری در دنیا اشاره شده است. سپس با بررسی چالش ها، راهکارهایی جهت نهادینه شدن مفاهیم مرتبط با معماری پایدار در بین معماران ارائه شده است. راهکارهای ارائه شده در این مقاله می تواند زمینه های استفاده گسترده از چنین سیستم هایی را در بخش های مختلف صنعت ساختمان و مسکن فراهم کند.

در سال های اخیر پس از مطرح شدن دوباره اهمیت فضاهای عمومی و ارزش زندگی شهری، نما اهمیت دوباره ای یافته است. نمای هر ساختمان موثر در مجموعه شهری است که در آن حضور دارد و این تاثیر را در بدنه خیابان ها یا میدان ها می گذارد. از ابتدای دهه 1980 میلادی،گستره طراحی و ساخت ساختمان ها در زمینه مصالح کارآمدتر و پربازده هر روز شاهد نوآوری های جدید تر بوده است. در توسعه پایدار شهری یکی دیگر از عواملی که در انتخاب مصالح نما ساختمان مطرح می شود موضوع پایداری نما به ویژه سازگاری مصالح مورد استفاده در نما با محیط می باشد.امروزه اکثر مصالح به کارگرفته شده در نمای ساختمان ها، تنها با نگاهی ظاهر بینانه و اقتصادی بدون هیچ توجهی به محیط زیست و اجتماع ساخته می-شود. لذا تولید و استفاده ناآگاهانه این مصالح در دراز مدت پیامدهای بسیاری دربر دارد. با توجه به اهمیت حفاظت محیط زیست از اثرات مخرب و مطرح شدن مفهوم توسعه پایدار باید راه حلی برای استفاده از مصالح ساخت بشر ارائه شود. از آنجا که تا به حال کمتر به موضوع مصالح نمای پایدار پرداخته شده است؛ در این نوشتار سعی شده است تا با آشنایی شکل گیری مصالح در فرایند برداشت(شامل:استخراج،پردازش،بسته بندی،حمل)، تولید (شامل:ساخت،نصب،اجرا،نگهداری)و نصب (شامل:بازیافت،استفاده مجدد)در ساختمان از میزان انرژی مصرفی آن ها در هر یک از مراحل، آگاهی پیدا کرد. سپس با شبیه سازی یک ساختمان در اقلیم تهران با نرم افزار اکوتکت ،تفاوت مصالح مختلف نما در میزان انرژی نهفته ساختمان بررسی شود و به این ترتیب میزان سازگاری با محیط زیست و پایداری هر یک از مصالح ارائه شود، تا نمای پایدار که لازمه داشتن ساختمان پایدار است، شکل بگیرد. با توجه به نتایج به دست آمده آجر از لحاظ پایداری نسبت به بتن و سپس آلومینیوم از جایگاه بهتری برای استفاده در نمای ساختمان های شهر تهران برخوردار است.

بتن به علت دارا بودن ویژگی های خاص پرمصرف ترین مصالح در صنعت ساخت وساز، بعد از آب است. اما فرآیند تولید سیمان پرتلند معایب عمده ای نیز به دنبال دارد به طوری که تولید یک تن سیمان پرتلند سبب تولید تقریبا یک تن دی اکسید کربن می شود. از این رو نیاز به استفاده از یک جایگزین برای سیمان پرتلند ضروری به نظر می رسد. از طرفی اصل "بدون پسماند" و تولید مواد جدید با اثر محیط زیستی کمتر از اولویت ها از اهداف توسعه پایدار درشهر های آینده خواهد بود. برای توسعه ی بیشتر مواد سازگار با محیط زیست، به شناختی در مورد محرک های محیط زیستی مواد جدید و همچنین ارزیابی اثرات محیط زیستی مواد مرسوم درساخت ساز، نیاز می باشد. در سال های اخیر ژئوپلیمر به عنوان یک مصالح پایدار ، دوستدار محیط زیست و جایگزینی برای سیمان پرتلند مطرح شده است. ژئوپلیمرها موادی سرامیک مانندی با ساختارهای پلی تراکمی درسه بعد هستند که در اثر فعال شدن شیمیایی مواد جامد حاوی آلومینیوم و سیلیس در دمای نسبتاً پایین ایجاد می شوند. برای تولید بتن ژئوپلیمری واستفاده در ساختمان می توان از پسماند ها یا محصولات جانبی حاصل از صنایع ، مانند : خاکستر احتراق ذغال سنگ، سرباره های کوره آهن گدازی، ضایعات ساختمانی و یا پسماند کشاوزی مانند شلتوک برنج استفاده کرد. مقاله حاضر به طور خلاصه مطالعات انجام شده را در زمینه استفاده از فناوری ژئوپلیمر در مصالح پایدار به منظور توسعه پایدارشهری بارویکرد کاهش انتشار آلایندگی های زیست محیطی و ارزیابی چرخه عمر بررسی می کند . یافته ها و نتایج مطالعات نشان می دهند که بتن های ژئوپلیمری خصوصیات مکانیکی ، شیمیایی بالاتری و مصرف انرژی خیلی کمتری نسبت به بتن های معمولی دارند و مزایای محیط زیستی قابل توجهی را ارائه می کنند.