انعطاف پذیری تولید

محیط رقابتی امروزی علاقه زیادی را نسبت به مباحث قابلیت های پویای سازمانی و انعطاف پذیری تولید ایجاد کرده است، اما با وجود شناخت منافع بالقوه این دو مفهوم، فعالان اجرایی و محققین درک درستی از ارتباطات بین آنها ندارند. لذا هدف این مقاله درک این مفاهیم پیچیده و نحوه تاثیرگذاری مولفه های آنها بر هم می باشد. در این پژوهش در ابتدا به منظور شناخت کامل مولفه های قابلیت های پویای سازمانی و انعطاف پذیری تولید با بررسی مطالعات گذشته، از روش تحلیل محتوای متنی استفاده شد و در ادامه به منظور غنای این روش نظر خبرگان نیز لحاظ شد، که در نهایت 6 قابلیت پویای سازمانی و  14 بعد انعطاف پذیری تولید از مطالعات گذشته استخراج گردید. سپس با استفاده از روش DEMATEL فازی و بر اساس نظر خبرگان تأثیر گذاری این مؤلفه ها بر یکدیگر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحلیل نشان می دهد تاثیرگذارترین قابلیت های پویای سازمانی به ترتیب عبارتنداز: خلق و یکپارچه سازی دانش، پیکربندی مجدد و شناخت فرصت ها و مدیریت تهدیدها و از بین ابعاد انعطاف پذیری تولید تاثیرپذیر ترین ابعاد به ترتیب، محصول جدید، عملیات و تولید می باشد. همچنین نتایج تحلیل گویای تأثیر گذاری بسیار بالای قابلیت های پویای سازمانی بر ابعاد انعطاف پذیری تولید می باشد.

بنا به توافق عمومی در ادبیات موضوع، «انعطاف پذیری» تولید مفهومی چندبعدی است، که این ابعاد می توانند روابط درونی با یکدیگر داشته باشند و منجر به انعطاف پذیری بیشتر تولید شوند. بر همین اساس، مطالعه حاضر، با هدف تدوین الگوی درونی ابعاد انعطاف پذیری تولید در صنایع غذایی بر اساس روش مدل سازی ساختاری- تفسیری (ISM)، از نظر روش، از نوع تحقیقات توصیفی- مدل سازی و از منظر هدف، یک تحقیق کابردی بوده و در آن، ساخت و تدوین الگوی درونی ابعاد انعطاف پذیری تولید با بهره گیری از نظرات بیست تن از خبرگان آشنا به موضوع انعطاف پذیری تولید صورت گرفت. داده ها در این بخش بر اساس پرسشنامه ویژه روش مدل سازی ساختاری- تفسیری جمع آوری و برای تحلیل داده ها، از روش مدل سازی ساختاری- تفسیری استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که الگوی درونی ایجادشده برای ابعاد انعطاف پذیری تولید، با استفاده از روش مدل سازی ساختاری- تفسیری، به درک تعامل بین ابعاد مختلف مؤثر بر انعطاف پذیری و پیامدهای مدیریتی این ابعاد کمک می کند؛ در الگوی درونی ایجادشده از طریق مدل سازی ساختاری- تفسیری،  «انعطاف پذیری فرآیند» و «انعطاف  پذیری نیروی کار» تأثیرگذارترین (هدایت کننده ترین) ابعاد انعطاف پذیری و همچنین، «انعطاف پذیری محصول» تأثیرپذیرترین (وابسته ترین) بعد انعطاف پذیری در صنایع غذایی تلقی می شوند؛ افزون بر این، افزایش کارآیی در عوامل تأثیرگذار به بهبود عوامل تأثیرپذیر و در نتیجه، به انعطاف پذیری بیشتر در صنایع غذایی می انجامد. 

هدف این مقاله تدوین الگوی انعطاف پذیری تولید در صنایع غذایی می باشد. تحقیق حاضر از نظر روش تحقیق از نوع آمیخته کیفی و کمی است. در بخش پژوهش کیفی، روش داده بنیاد ابزاری برای ساخت مدل مفهومی انعطاف پذیری تولید می باشد. نمونه آماری این بخش، شامل 20 نفر از خبرگان آشنا به موضوع انعطاف پذیری تولید است. روش نمونه گیری در بخش کیفی، روش گلوله برفی می باشد. روش جمع آوری داده ها در این بخش مصاحبه نیمه ساختار یافته است. روش تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی، فرایند سه مرحله ای کدگذاری باز، محوری و انتخابی می باشد. نتایج این بخش نشان دهنده مدل پارادایم انعطاف پذیری تولید است. ابزار گردآوری داده ها در بخش کمی، پرسشنامه ای محقق ساخته بر اساس مقوله های فرعی و مفاهیم بدست آمده از مرحله کیفی می باشد. روش تجزیه و تحلیل داده ها در این بخش تحلیل عاملی تأییدی و مدل معادلات ساختاری است. نمونه آماری در این بخش 201 نفر از مدیران شرکت های صنایع غذایی در استان آذربایجان شرقی می باشد. نتایج نشان می دهد که پویایی محیطی، افزایش توان رقابتی و دسترسی به بازار های جدید از جمله علل نیاز به انعطاف پذیری تولید است که در این راه خودکارسازی و تولید به موقع از راهبردهای صنایع برای دستیابی به انعطاف پذیری تولید تلقی می گردند؛ این عوامل دارای اثر مستقیم بر افزایش عملکرد سازمانی و رضایت مشتری به عنوان پیامدهای انعطاف پذیری است. نتایج همچنین نشان می دهد که مداخله گرهایی مانند عوامل مدیریتی، توانمندی مالی و .. می-توانند راهبردها را تحت تأثیر قرار دهند.

در محیط سرشار از پویایی و تغییر کنونی، یکی از مقوله های مهم که می تواند ما را در رسیدن به اهداف سازمان به نحوی اثربخش یاری رساند تغییرات تکنولوژی مؤثر و انتقال تکنولوژی است. از آنجا که سیستم های اطلاعات مبتنی بر کامپیوتر، زمینه ارتقا توانایی مدیران برای هماهنگی و کنترل فعالیتهای سازمان و کمک در تصمیم گیری اثربخش را فراهم می کند و همچنین موجبات مزیت رقابتی سازمان را فراهم می کنند ما را بر آن داشت تا درباره موانع انتقال تکنولوژی و مشکلات اجرای مؤثر سیستم های اطلاعاتی در ایران به بحث بپردازیم. این تحقیق کاربردی بوده و به صورت پیمایشی انجام شده است. در این تحقیق از آلفای کرونباخ برای بررسی پایایی و از روش های تحلیل محتوا، تحلیل سازه و روایی تشخیصی، برای بررسی روایی استفاده شده است. شاخص های این موانع در قالب 6 بعد، بعنوان موانع انتقال تکنولوژی سیستم های اطلاعاتی معرفی شدند و سپس چارچوبی برای موانع ارائه شد که از طریق تکنیک تحلیل عاملی شاخص های اصلی این موانع مشخص شد. با توجه به یافته های کلی تحقیق می توان گفت که مهم ترین موانع انتقال تکنولوژی سیستم های اطلاعاتی در ایران به ترتیب عبارتند از: سازمانی، فنی و تکنولوژیکی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و انسانی.