همتاییِ معرفتی

معرفت شناسیِ اختلاف بحثی زنده در معرفت شناسیِ تحلیلیِ معاصر است. این نوشتار به مفهوم ها و پرسش های مربوط به این بحث پرداخته و پاسخ های موجود را بررسی می کند. دو پرسشِ مرتبط طرح خواهد شد: 1) آیا از نقطه نظرِ معرفتی باقی ماندنِ همتایانِ معرفتی در اختلاف عقلانی است، و 2) وظیفه ی معرفتیِ درگیران در این شکل از اختلاف چیست؟ استدلال خواهد شد که تبیینِ امکانِ اختلافِ عقلانی مستلزمِ رویکردی به عقلانیت است که از یک سو جمع گرا باشد، یعنی سرشتِ جمع گرایانه ی شناخت را به رسمیت بشناسد، و از سوی دیگر پویاییِ شناخت را موردِ توجه قرار دهد. از آنجا که چنین ویژگی هایی بر بسترِ کنش های گفتگو-بنیاد تحقق می یابد، این نوشتار نتیجه می گیرد که شرطِ عقلانی بودنِ اختلافِ همتایان برقراریِ گفتگو در معنای گسترده ی آن است. بر این اساس، در زمینه ی وظیفه ی معرفتیِ همتایانِ اختلاف مند نیز نوشتارِ پیش رو نتیجه می گیرد که وظیفه ی معرفتیِ هریک از همتایانِ اختلاف مند نه تعلیقِ باورِ خود بلکه صرفاً تعدیلِ آن است.

مطابق استدلال اجماع عام، اینکه در طول تاریخ بشری افرادی چنین بسیار وجود خدا را تصدیق کرده اند نشان دهنده ی آن است که خدایی در کار است. در فلسفه ی باستان سیسرو و سنکا به این استدلال اشاره و آن را تأیید کرده اند. در این مقاله، دو خوانش از استدلال اجماع عام به دست می دهیم: خوانش مبتنی بر بهترین تبیین و خوانش اعتمادبنیاد. این هر دو خوانش با این چالش مواجه اند که می توان روایتی هم طراز اما خداناباورانه از آن ها را برای نفی وجود خدا عرضه کرد و نتیجه گرفت اینکه در طول تاریخ بشر افرادی چنین بسیار وجود خدا را نفی کرده اند نشان دهنده ی آن است که خدایی در کار نیست. پس از طرح این چالش، آن را از منظر اختلاف نظر دینی بازمی نگریم و با در نظر داشتن همتایی معرفتی آنان، نتیجه می گیریم فارغ از انتقادهایی که تاکنون به هر دو خوانش استدلال اجماع عام وارد شده است، صِرفِ اختلاف نظر دینی می تواند شاهدی مضاعف باشد بر اینکه هیچ یک از روایت های استدلال اجماع عام نمی توانند نتیجه ی خود را اثبات کنند. در پایان نشان می دهیم که گرچه ممکن است طرح استدلال اجماع عام در قالب گونه ای تعدی عمل گرایانه این استدلال را تقویت کند، پیمودن این مسیر دشواری هایی خاص خود دارد.